Kontynuując sobotnią tradycję refleksyjnych lektur dla refleksyjnych nauczycieli (pedagogów) – proponujemy dziś lekturę – najpierw wybranych fragmentów, a później całego tekstu (tym razem nie publicystycznego) – raportu, opublikowanego na stronie Instytutu Badań Edukacyjnych w roku 2015.

Za decyzją tą stoi nasze głębokie przekonanie, że niezależnie od tego, czy w efekcie ewentualnego strajku nauczycieli i wyników referendum (i ich wpływu na parlamentarną większość) pisowska reforma zostanie powstrzymana czy nie, zawsze jest czas na małe „dobre zmiany” w naszych klasach, w naszych szkołach. Dlatego apelujemy: nie zrażajcie się typowym dla takich publikacji stylem i językiem. Warto wiedzieć, że niezależnie od wysokiej pozycji naszych gimnazjalistów w rankingach wyników z obszaru wiedzy i umiejętności, zawartych w raportach badań PISA z 2012 roku, jest jeszcze w naszych szkołach dużo do zmieniania na lepsze. Oto ta publikacje – na początek wybrane przez nas jej fragmenty:

Jadwiga Przewłocka, Klimat szkoły i jego znaczenie dla funkcjonowania uczniów w szkole. Raport o stanie badań.

Raport opracowany w ramach projektu systemowego: Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, realizowanego przez Instytut Badań Edukacyjnych.  Warszawa 2015

1.1 Klimat szkoły i klimat klasy – definicje

Klimat szkoły najczęściej definiuje się jako podzielaną przez różne osoby percepcję obiektywnej rzeczywistości, środowiska społecznego, warunków szkolnych, kultury szkoły, a nie jako samą obiektywną rzeczywistość, w której uczniowie i nauczyciele funkcjonują.

Określa więc go więc jako „sposób spostrzegania przez nauczycieli i uczniów środowiska swojej pracy lub nauki oraz wpływ tej percepcji na ich zachowania” (Ostaszewski 2012), „odzwierciedlenie doświadczanych  przez  uczniów właściwości szkolnego środowiska” (Kulesza 2007c)czy  wręcz  „wspólne opinie na temat szkoły”  (Gaziel 1997), „zbiór subiektywnie postrzeganych przez wychowanków i wychowawców charakterystycznych cech, sytuacji, zdarzeń, będących względnie  trwałymi skutkami jego funkcjonowania” […]

1.2. Elementy klimatu szkoły

Klimat szkoły obejmuje wiele wymiarów w różnym stopniu uwzględnianych przez badaczy. Wśród najważniejszych aspektów klimatu wymienia się następujące (Ostaszewski,2012):

>Jakość relacji społecznych, m.in. relacje między uczniami, nauczycielami, dyrektorem, rodzicami;  troska  obojętność  szacunek,  agresja,  zaufanie,  nieufność,  poniżanie, lekceważenie, poczucie przynależności, udział w podejmowaniu ważnych decyzji;

>Cechy środowiska kształcenia i wychowania, m.in. metodyka i tempo prowadzenia  zajęć, presja na osiągnięcia, poziom rywalizacji, tworzenie warunków dla rozwijania  zainteresowań, relacje między uczniami a nauczycielami, poziom wspierania uczniów  przez nauczycieli, etykietowanie, faworyzowanie, egzekwowanie dyscypliny;

>Bezpieczeństwo fizyczne i emocjonalne, m.in. poziom zaufania do nauczycieli, zaangażowanie nauczycieli w rozwiązywanie konfliktów, a także działania w kierunku  ograniczenia agresji rówieśniczej takie jak ochrona czy monitoring.

>Charakterystyka środowiska fizycznego szkoły, m.in. wielkość, wygląd, wyposażenie. […]

2.3.Percepcja  rzeczywistości  szkolnej  przez  uczniów  w polskich szkołach

Badania  międzynarodowe wskazują  na poważne problemy dotyczące klimatu szkoły w Polsce, zwłaszcza jeśli chodzi o wymiar relacji społecznych.

W badaniu PISA (OECD, 2013) wartość wskaźnika dla skali relacji nauczyciel-uczeń sytuuje Polskę na ostatnim miejscu  spośród 29 badanych krajów OECD . Ilustracją tego jest odsetek uczniów twierdzących, że „Uczniowie mają dobre relacje z większością nauczycieli”. W Polsce z tym stwierdzeniem  zgadza się 74% uczniów, podczas gdy w Portugalii odsetek ten wynosi 91%, a średnia dla krajów biorących udział w badaniu – 82%.

Podobnie negatywnie polscy uczniowie ocenili  inne aspekty relacji z nauczycielami, co widać na wykresie 1. (s.14) […]

Negatywny klimat polskich szkół dotyczy nie tylko aspektu relacji społecznych. Porównania międzynarodowe pokazują również, że w Polsce:

>niskie jest poczucie przynależności uczniów do szkoły. W badaniu PISA 76% 15-latków zadeklarowało, że czuje się częścią szkoły, podczas gdy w zdecydowanej większości krajów OECD wskaźnik ten przekraczał 80% (średnia OECD 81%). W efekcie Polska  znajduje się na 31 miejscu w liczącym 34 pozycje rankingu krajów OECD  (OECD 2013);

>zadowolenie uczniów ze szkoły jest niższe niż w innych krajach. Odsetki  15-latkówopisujących  swoja  szkołę  jako  idealną,  deklarujących  zadowolenie  ze  szkoły i twierdzących, że czują się w szkole szczęśliwi są znacznie niższe niż średnie OECD i plasują  Polskę  w ostatniej  piątce  rankingu  (OECD  2013).

Także badania  HBSC pokazują, że uczniowie rzadziej lubią szkołę niż ich koledzy z innych krajów, przy czym przede wszystkim dotyczy to szkoły podstawowej. Wśród 11-latków   niewiele ponad 20% uczniów (29% dziewcząt i 16% chłopców)deklaruje, że bardzo lubi swoją szkołę, podczas gdy średnia w 39 badanych krajach wyniosła 40% (w rankingu Polska zajmuje piąte miejsce od końca). Wśród  13-latków i 15-latków odpowiedzi polskich uczniów nie są już aż tak dramatyczne (nieco mniej odbiegają od deklaracji ich kolegów z innych krajów), nadal jednak są niższe od średniejz badania (Currie et al. 2012).

Ocena atmosfery szkolnej przez polskich uczniów zmienia się jednak na lepsze –  sugerują to zarówno analizy krajowe, jak i międzynarodowe. W badaniu „Szkoła bez przemocy” odsetek uczniów oceniających atmosferę szkolną jako miłą i swobodną wzrósł między 2006 a 2011 rokiem z 68% do 81%, zaś udział uczniów deklarujących, że chętnie chodzą do szkoły – z 71% do 78%.

Z kolei porównując wyniki badania PISA 2003 i 2012 widzimy kilkupunktowy wzrost  odsetków 15-latków pozytywnie oceniających relacje z nauczycielami, ich zainteresowanie i pomoc dla uczniów. Trzeba jednocześnie zaznaczyć, że poprawa ta nastąpiła we wszystkich badanych krajach OECD i w większości z nich była ona większa niż w Polsce – tak więc także pod tym względem na tle międzynarodowym Polska prezentuje się nie najlepiej. […]

2.5.Zależności  między  klimatem  szkoły  a osiągnięciami szkolnymi i innymi aspektami funkcjonowania w szkole.

[… Przedstawione dane wyraźnie pokazują, że klimat szkoły jest niezwykle ważny dla rozwoju  uczniów i ich funkcjonowania w szkole. Jednocześnie badania międzynarodowe pokazują, że w polskich szkołach mamy do czynienia z problemami w tym zakresie, zwłaszcza jeśli chodzi o kwestie relacji społecznych. A jednocześnie niewiele jest w Polsce analiz poświęconych tej tematyce.[…]

Cały tekst: Jadwiga Przewłocka, Klimat szkoły i jego znaczenie dla funkcjonowania uczniów w szkole. Raport o stanie badań   –   TUTAJ

Źródło: www.ibe.edu.pl/