Dzisiaj proponujemy lekturę dwuczęściowego opracowania, autorstwa Małgorzaty Ostrowskiej  i  Katarzyny Pijanowskiej, zatytułowanego „Motywacji da się nauczyć” Poniżej fragmenty tego opracowania i linki do ich pełnej wersji:

Nauczyciele często zastanawiają się, jak skłonić uczniów i uczennice do działania. Próbują „zmotywować” ich, sięgając po stopnie, pochwały, nagrody i kary. Rzadziej jednak zauważają, że uczniów motywują ich zainteresowania, ciekawość, cele lub wartości.

Odpowiedź na pytanie, co motywuje uczniów i uczennice, kryje się w umiejętności uczenia ich motywacji oraz w trzech potrzebach psychologicznych: autonomii, relacyjności oraz kompetencji (Fowler 2019). Bez zaspokojenia tych potrzeb efektywna praca nad motywacją nie jest możliwa.

Motywacja, która nam towarzyszy, ma różną jakość

Nie chodzi o jej siłę, lecz – o efekty. Motywacja ma dobrą jakość, jeśli prowadzi do dobrego samopoczucia i zaangażowania w działania, które są ważne dla danej osoby i przynoszą jej satysfakcję. Taka motywacja ma lepszą jakość niż motywacja wywołana przymusem, naciskiem lub chęcią zdobycia czyjegoś uznania.

Co ważne, jakość motywacji odnosi się do sposobu, w jaki motywacja wpływa na daną osobę, a nie do stopnia jej nasilenia. O optymalnej motywacji – czyli motywacji wysokiej jakości – mówimy na przykład gdy dana osoba uczy się, ponieważ zdobywanie wiedzy jest dla niej interesujące i wartościowe. Z kolei o nieprzyjemnej motywacji narzuconej – a więc motywacji niskiej jakości – mówilibyśmy, gdyby ta osoba uważała, że musi chodzić do szkoły albo uczy się dla ocen lub nagród.

Warto zaznaczyć, że jakość motywacji może zmieniać się wskutek zmiany warunków, w jakich przebiega, na przykład gdy towarzyszy jej wybór albo gdy go nie ma. Znaczenie może mieć też zmieniające się poczucie kompetencji, na przykład pewność, że potrafię wykonać dane zadanie lub przekonanie o tym, że nie umiem tego dokonać.

Jakość motywacji zależy od zaspokojenia trzech potrzeb psychologicznych: autonomii, przynależności oraz kompetencji

Motywacja jest przedmiotem wielu badań. Dlatego też istnieje wiele definicji, sposobów rozumienia i ujęć motywacji. Jednak podział motywacji na zewnętrzną i wewnętrzną to mylące uproszczenie. Nie odnosi się on bowiem do natury motywacji, lecz do pochodzenia czynników, które ją wywołują. Motywacja to stan wewnętrzny, co oznacza, że zawsze ulokowana jest w nas. Zatem każdy odpowiada za własną motywację i nie jest odpowiedzialny za motywację innych osób.

Wzajemne oddziaływanie pomiędzy zewnętrznymi siłami działającymi na ludzi a wewnętrznymi motywami i potrzebami wpisanymi w ludzką naturę to obszar teorii samostanowienia (Deci, Ryan 2008).

Jakość motywacji zależy od stopnia zaspokojenia trzech potrzeb psychologicznych: autonomii, przynależności (relacyjności) i kompetencji.

Potrzeba autonomii to potrzeba wyboru tego, co i jak robimy. Uczniowie i uczennice chcą mieć poczucie, że robią coś z własnej woli, wybierają czego i jak się uczą. […]

Potrzeba przynależności/relacyjności to potrzeba poczucia związku z innymi; potrzeba prawdziwej, szczerej więzi – również w obrębie klasy i szkoły. To potrzeba troszczenia się o innych oraz by inni troszczyli się o nas. […]

Potrzeba kompetencji, czyli poczucie rozwoju i nabywania nowej wiedzy oraz umiejętności, jak również możliwość ich zaprezentowania; „[…] to potrzeba poczucia, że skutecznie stawiamy czoła codziennym wyzwaniom i sytuacjom” (Fowler 2019). […]

Potrzeby autonomii, przynależności/relacyjności i kompetencji oddziałują na siebie wzajemnie

[…] Tylko poprzez zaspokojenie wszystkich trzech potrzeb jesteśmy w stanie pracować nad motywacją i uczyć się przyjmowania motywacji optymalnej. Daje nam ona energię, witalność i dobre samopoczucie. W przypadku braku zaspokojenia tych potrzeb, można oczekiwać poczucia obojętności lub przytłoczenia zadaniem. Może być ono odbierane jako narzucone, wykonywane dla nagrody lub ze strachu przed negatywnymi konsekwencjami. Motywacja staje się wtedy suboptymalna i nie sprzyja dobremu samopoczuciu ani chęci do wykonania zadania.[…]

Cały tekst  „Motywacji da się nauczyć! Część pierwsza”  –  TUTAJ

x            x           x

Motywacja do uczenia się może mieć wysoką lub niską jakość. Jednak nawet dobry obserwator nie jest w stanie trafnie rozpoznać motywacji innej osoby

Świadome zarządzanie sobą daje energię i poprawia samopoczucie, co przekłada się na motywację wysokiej jakości. Działanie z obowiązku, pod przymusem lub w wyniku sterowania za pomocą nagród i kar wywołuje u ucznia motywację niskiej jakości.

Zespół badaczy pod kierunkiem Susan Fowler ustalił (S. Fowler 2015), że pod wpływem indywidualnej oceny czynności lub zadania można przyjmować różną motywację. Na przykład motywacja do uczenia się ma wysoką jakość, gdy jest:

-dopasowana – uczę się dlatego, że to jest mój ważny cel, działam pod wpływem świadomej decyzji;

-zintegrowana – uczenie się lub jego cel jest ściśle powiązany z moim systemem wartości i głębokim poczuciem sensu;

-spontaniczna – uczenie się wynika z mojego nadzwyczajnego zainteresowania, pasji, przynosi mi ogromną satysfakcję.

Motywacja do uczenia się ma niską jakość, gdy jest:

-narzucona – uczę się pod wpływem przymusu i negatywnych emocji, z obawy przed byciem kimś gorszym, poczucia winy, wstydu;

-zewnętrzna – uczę się dla zewnętrznych nagród lub czyjejś akceptacji; bez perspektywy gratyfikacji nie podejmuję nauki;

-obojętna – podchodzę do uczenia się bez chęci działania i osiągnięcia celu, dystansuję się, by uniknąć poczucia przytłoczenia.

[…]

Jak nauczyć uczniów przyjmować motywację wysokiej jakości? Zadbaj o odpowiednie warunki  […]

Jak tworzyć w klasie warunki dla zaspokojenia potrzeby autonomii? Pozostaw uczniom wybór i przestrzeń na własne decyzje […]

Jak tworzyć w klasie warunki dla zaspokojenia potrzeby kompetencji? Wspieraj uczniów w ich działaniach i interakcjach w szkole […]

Potrzeby autonomii i kompetencji przenikają się. Możesz uczyć klasę realizować je równocześnie

Uczeń realizuje przenikające się potrzeby autonomii i kompetencji na przykład, gdy dokonuje wyboru zadania, które wykona na lekcji. Przenikanie  polega w tej sytuacji na tym, że uczeń potrafi wybrać zadanie (potrzeba autonomii), ponieważ ma kompetencje, które pozwalają mu je wykonać (potrzeba kompetencji). […]

Jak tworzyć w klasie warunki dla zaspokojenia potrzeby przynależności? Zapewnij uczniom poczucie bezpieczeństwa i obdarz ich zaufaniem

Poczucie przynależności to akceptacja, uwaga i wsparcie ze strony członków grupy, jak również zapewnienie takiej samej uwagi innym członkom.

Na poczucie przynależności uczniów składa się wiele elementów, m.in. takich jak to, czy środowisko odzwierciedla ich potrzeby i relacje z rówieśnikami. W szkole uczą się nawiązywać kontakty z innymi, angażować się w rozmowę, słuchać różnych punktów widzenia i funkcjonować w środowisku, przestrzegając norm kulturowych i wartości obowiązujących w danym miejscu. […]

Cały tekst „Motywacji da się nauczyć. Część druga”  –  TUTAJ

Źródło:  www.ceo.org.pl