Źródło: www.wswfit.com.pl

Na stronie Repozytorium Centrum Otwartej Nauki zamieszczono, powstały w 2019 roku tekst, autorstwa dr Elżbiety Hałaburdy – wtedy  zatrudnionej na Uniwersytecie w Białymstoku, aktualnie  – prorektorki  Wyższej  Szkoły  Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku, zatytułowany „Wychowanie fizyczne w szkole – stan i perspektywy”. Uznaliśmy, ze warto go udostępnić na „Obserwatorium Edukacji” jako możliwość pogłębienia wiedzy o problemie wychowania fizycznego w polskich szkołach – w kontekście już zamieszczanych materiałów:

Minister Sportu i Turystyki zamierza ukrócić zjawisko masowych zwolnień z w-f

Winni fali zwolnień z wf są lekarze czy wuefiarze? A może podstawa programowa?

Oto obszerne fragmenty tego opracowania i lin do pliku z jego pełną wersją. Podkreślenie fragmentów tekstu – redakcja OE:

WYCHOWANIE FIZYCZNE W SZKOLE – STAN I PERSPEKTYWY

[…]

Wyniki badań nad stanem zajęć wychowania fizycznego – doświadczenia światowe Światowe badania dotyczące monitorowania jakości zajęć z zakresu wychowania fizycznego wykazały, że w szkołach podstawowych lekcje WF prowadzą nieodpowiednio wykształceni i niewystarczająco przygotowani nauczyciele [Hardman, 2008]. W „Drugim światowym badaniu zajęć WF w szkołach” uczestniczyły kraje reprezentujące wszystkie regiony świata: Afrykę, Azję, Amerykę Środkową, Europę, Bliski Wschód, Amerykę Północną i Oceanię. Badanie to zostało przeprowadzone jako jeden z elementów zorganizowanego w 2005 roku przez ONZ „Roku sportu i wychowania fizycznego”, w którym zalecenia obejmowały regularne monitorowanie rozwoju zajęć WF w szkole. Problemy zidentyfikowane w ramach tego badania obejmowały: niewystarczający przydział czasu na realizację programu nauczania, postrzegany niższy status przedmiotu, niewystarczająco kompetentni/wykwalifikowani i/lub nieodpowiednio przeszkoleni nauczyciele (szczególnie w szkołach podstawowych), często nieodpowiednie wyposażenie i sprzęt oraz materiały dydaktyczne, niedofinansowanie, duża liczebność klas [Hardman, 2008, s. 5].

[…]

Analiza wyników badań z obszaru psychologii rozwojowej pozwala jednoznacznie stwierdzić, że optymalny czas dla dzieci na naukę i doskonalenie umiejętności motorycznych to wiek przedszkolny i wczesnoszkolny. […] Główne założenia dobrej edukacji zdrowotnej i fizycznej opierają się na tworzeniu wysokiej jakości możliwość uczenia się dzieci przez doświadczenie i to od najmłodszych lat. Priorytetem dla edukacji zdrowotnej i fizycznej jest zapewnienie uczniom stałych, odpowiednich do ich stadium rozwoju warunków, w których będą mogli zdobywać wiedzę i umiejętności niezbędne do utrzymania i poprawiania własnego i cudzego zdrowia i kondycji fizycznej [ACARA, 2012, s. 4].

Bariery stojące przed wychowaniem fizycznym

W literaturze przedmiotu wspominano już niejednokrotnie o braku pewności siebie i niskiej samoocenie kompetencji nauczycieli, czego bezpośrednim skutkiem jest brak zainteresowania i przygotowania do nauczania wychowania fizycznego. Europejskie wychowanie fizyczne jest, jak należy się spodziewać biorąc pod uwagę zróżnicowaną kulturę kontynentu, realizowane na różnym poziomie. Niektóre kraje są uważane za rozwinięte w tym kontekście, inne zaś są identyfikowane jako będące dopiero w początkowej fazie rozwoju. Badania Hardmana [2008, s. 5] wykazały, że w Europie widoczne są braki: w przepisach, szczególnie w zakresie planowania ilości godzin wychowania fizycznego w programach nauczania, w statusie przedmiotu, w finanse, w sferze materialnej (niedostateczne zaopatrzenie w urządzenia i sprzęt) oraz w zasobach ludzkich, w jakości programu wychowania fizycznego i jego realizacji, a także w zakresie skuteczności działań pozaszkolnych.

W szczególności Hardman opisuje „powszechny postrzegany spadek lub marginalizację wychowania fizycznego w szkołach” [2008, s. 5]. Ponadto w latach 90. XX wieku Europejskie Stowarzyszenie Wychowania Fizycznego (EUPEA) przeprowadziło badania, które wykazały, że w większości krajów europejskich:

– czas trwania programu nauczania wychowania fizycznego jest niewystarczający, szczególnie w młodszych grupach wiekowych/klasach,

– jakość wychowania fizycznego w większości krajów nie była lub była niewystarczająco kontrolowana, szczególnie w szkołach podstawowych,

– większość badanych krajów zgłaszała złe programy kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego szkół podstawowych,

– nie docenia się znaczenia okresu wieku przedszkolnego i młodszego szkolnego w zakresie rozwoju motorycznego i uczenia się motorycznego [Hardman, 2008, s. 5]. […]

Na podstawie analizy przytoczonych powyżej wniosków z badań i argumentów, wyraźnie widać iż „szkoły podstawowe same w sobie nie są w stanie zapewnić dzieciom wysokiej jakości edukacji z zakresu wychowania fizycznego, a działanie specjalistów wychowania fizycznego dopiero w szkołach średnich może przyjść zbyt późno, wpływając negatywnie na większość dzieci w odniesieniu do ich kompetencji, spostrzeżeń i motywacji” [Kirk, 2005, s. 240]. W 2014 roku UNESCO opublikowało trzecie ogólnoświatowe badanie szkolnego wychowania fizycznego, które potwierdziło wcześniejsze wyniki.

Innym problemem w tym kluczowym obszarze uczenia się jest ranga, jaką przypisują wychowaniu fizycznemu nauczyciele. W wielu przypadkach nauczyciele postrzegają lekcje wychowania fizycznego bardziej jako zwolnienie z zajęć w klasie niż integralny aspekt edukacji dzieci [Medland, Taggart, 1993; Clarke, 2000]. Taka percepcja jest często efektem „uwzględniania przez nauczycieli ich wcześniejszych doświadczeń w sporcie i aktywności fizycznej” [Morgan i in., 2001, s. 2]. W przypadku wielu nauczycieli wcześniejsze doświadczenia mogą być często negatywne, które następnie powielają [Morgan, Bourke, 2008]. Hickey [1992, s. 18] argumentował, że „wychowanie fizyczne w programie nauczania szkoły podstawowej jest coraz bardziej powszechnie dewaluowane”. […]

Podsumowanie

Kształcenie nauczycieli i ich rozwój zawodowy są wymienione jako priorytety w wytycznych dla decydentów w zakresie zapewniania wysokiej jakości zajęć wychowania fizycznego [UNESCO, 2015]. Dane wskazują, że kwalifikacje nauczycieli i przygotowanie nauczycieli do nauczania wychowania fizycznego były poważnym problemem ogólnoświatowym [Hardman, 2008; Griggs, 2012; UNESCO, 2014]. Po prostu „odpowiednio wykwalifikowani nauczyciele wychowania fizycznego nie są zatrudniani do nauczania wychowania fizycznego” [Commonwealth of Australia, 1992, s. XIV]. Taniej zatrudnić instruktora lub skorzystać z dodatkowych programów wspierających aktywność fizyczną. Coraz mniejszy czas przeznaczany na realizację zajęć z zakresu wychowania fizycznego został zidentyfikowany jako kluczowy problem już w latach 90. XX w. i później spowodował drastyczny spadek poziomu umiejętności i sprawności fizycznej dzieci [Tinning i in., 1994]. Dane uzyskane z badań wskazują, że dyrektorzy szkół cenią i wspierają wychowanie fizyczne wysokiej jakości w szkołach podstawowych, albowiem zdają sobie sprawę, że to planowane, progresywne, integracyjne doświadczenie edukacyjne, które działa jako podstawa przez całe życie w aktywności fizycznej i sporcie.

Oferowane dzieci i młodzieży doświadczenie edukacyjne poprzez lekcje wychowania fizycznego powinny mieć charakter rozwojowy, aby pomóc im w nabyciu umiejętności psychomotorycznych, poznawczych i społecznych oraz emocjonalnych, których potrzebują, aby prowadzić aktywne fizycznie życie [UNESCO, 2015].

Ważnym zidentyfikowanym w wielu badaniach problemem są zasoby ludzkie związane z wiedzą fachową w zakresie wychowania fizycznego i formalnym szkoleniem nauczycieli. Od wielu lat literatura kwestionuje jakość doświadczeń w zakresie wychowania fizycznego. Przyczyną tego jest prowadzenie tych zajęć przez niepewnych, z niską samooceną własnych kompetencji nauczycieli, którzy muszą realizować program wychowania
fizycznego.

Największą współczesną barierą wydają się być kwalifikacje i przygotowanie wszystkich nauczycieli wczesnej edukacji do prowadzenia zajęć z zakresu wychowania, dlatego kwestię tę należy traktować priorytetowo, tak aby w szkołach były realizowane prawdziwe lekcje wychowania fizycznego, w odpowiednim wymiarze i formie. Prowadzenie tych zajęć z młodszymi dziećmi należy zorganizować w formie zabaw, tak aby łatwiej było im osiągać zakładane cele. Warto rozszerzyć też wymiar godzin przeznaczonych na przygotowanie metodyczne nauczycieli wczesnej edukacji z zakresu wychowania fizycznego w trakcie ich studiów: taki kurs będzie umożliwiał nauczycielom przedszkoli i klas początkowych opracowanie odpowiedniej dydaktyki i całościowe zrozumienie znaczenia wychowania fizycznego i edukacji zdrowotnej na tym poziomie.

Cały tekst „Wychowanie fizyczne w szkole – stan i perspektywy”  –  TUTAJ