Tak jak zostało to obiecane w niedzielnym felietonie redaktora OE, powracamy do treści zawartych w Raporcie Międzynarodowego Badania Kompetencji Obywatelskich ICCS 2022 i przytaczamy obszerne fragmenty tekstu dr Jędrzeja Witkowskiego – prezesa Zarządu CEO:

[…]

Poniżej dzielimy się wnioskami, które w Centrum Edukacji Obywatelskiej uważamy za najważniejsze oraz rekomendacjami, które sformułowaliśmy na bazie zaprezentowanego materiału.

Polska młodzież rozumie politykę, ale się od niej dystansuje

Polska szkoła dobrze radzi sobie z tłumaczeniem młodym ludziom mechanizmów rządzących światem społecznym i światem polityki. To nie zmieniło się od poprzednich badań prowadzonych w 1999 i 2009. Polscy ósmoklasiści uzyskali jeden z najwyższych wyników w teście wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich. Przed nami jest tylko Tajwan i Szwecja, równo z Polską Estonia. Tradycyjnie lepsze wyniki zdobywały dziewczyny. Więcej trudności uczniom sprawiały pytania związane z tematyką globalną oraz pytania otwarte, w których odpowiedź należało skonstruować samodzielnie. Wyróżnikiem edukacji obywatelskiej w Polsce jest, jak się okazuje, omawianie na lekcjach bieżących zagadnień społecznych i politycznych.

Polscy uczniowie są demokratami – trzech na czterech uważa demokrację za najlepszą formę rządów – ale wyróżniają się wśród rówieśników z innych krajów bardzo krytycznym stosunkiem do systemu politycznego i polityków. Co ciekawe, im mają większą wiedzę na ten temat tym bardziej krytycznie oceniają politykę. Ósmoklasiści wyróżniają się też nieufnością  w stosunku do rządu, parlamentu i partii politycznych. Zaufanie do tych instytucji spośród wszystkich wymienionych jest najniższe, a w porównaniu do 2009 roku jeszcze spadło. Można mówić o dużej i stale rosnącej alienacji politycznej młodych ludzi.

Młodzi ludzie nie ufają. I to jest niepokojące

Najbardziej niepokojące wydaje się bardzo niskie zaufanie zgeneralizowane wśród badanych uczniów – tylko 36% ósmoklasistów deklaruje, że innym ludziom można ufać – które od 2009 roku spadło aż o 22 pkt. proc. (z 58%). To bardzo zła informacja. Kapitalne znaczenie zaufania dla poziomu kapitału społecznego i szerzej funkcjonowania demokracji powinno skłaniać nas do zdwojonych wysiłków na rzecz odwrócenia tego trendu.[…]

Tożsamości polska i europejska wzajemnie się wzmacniają

[…]Poczucie tożsamości narodowej i europejskiej jest silniejsze niż poczucie przynależności do wspólnoty globalnej. W polskiej edukacji obywatelskiej wątków globalnych jest mało, ta perspektywa jest mniej istotna zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli. Z czasem może to stanowić wyzwanie, bo zależności globalne, choćby kwestie migracji i klimatu, będą wpływały znacznie na funkcjonowania społeczeństw, warto więc już teraz edukację obywatelską w szkole uzupełniać o ten kontekst.

Równość i prawa człowieka ważniejsze, religia traci na znaczeniu

Dla młodych ludzi ważne (i coraz ważniejsze) są kwestie równości, niedyskryminacji oraz praw człowieka. Większość badanych ósmoklasistów popiera zasady związane z równością płci i praw dla migrantów (wyniki są wyższe niż w 2009 roku). Zaangażowanie w działania na rzecz praw człowieka jest przez młodych z Polski wskazywane najczęściej jako zachowanie, wymagane od dobrego obywatel. […]

Samorządni, bo głosują. Wolontariusze, bo premiują

[…]Polscy uczniowie na tle innych krajów wykazują przeciętne zaangażowanie obywatelskie poza szkołą, ale pozytywnie wyróżnia ich zaangażowanie w wolontariat. Prawie trzech na pięciu ósmoklasistów ma takie doświadczenie – to najwyższy wynik wśród badanych krajów. Może to być dowód wrażliwości społecznej, ale może być też konsekwencją przyznawania dodatkowych punktów za wolontariat w rekrutacji do szkół średnich. Cieszyć powinno również to, że aż 77% uczniów, że w przyszłości będzie angażowała się w pomaganie innym w swojej społeczności lokalnej. To duży potencjał.

Media raczej społecznościowe, aspiracje głównie zawodowe

Ósmoklasiści z Polski wyróżniają sią zainteresowaniem polityką i sprawami społecznych, dość często poszukują o nich informacji w mediach (nadal częściej szukają w telewizji niż z internecie). Co ciekawe polscy uczniowie są wśród tych, którzy najmniej ufają mediom tradycyjnym i najbardziej ufają mediom społecznościowym. Jednocześnie ponad 1/3 uczniów deklaruje, że nie czuje się dobrze przygotowana do oceny wiarygodności informacji na temat polityki. Ta sytuacja może niepokoić jeśli pamiętamy o zagrożeniach wynikających z bezkrytycznego korzystania z mediów społecznościowych.  […]

Szkoła się wycofuje. Głębsze spojrzenie na zachodzące zmiany

[…]Na bardziej generalnym poziomie zgromadzone dane pokazują, że polska młodzież zmienia się podobnie jak rówieśnicy w innych krajach: pogłębia się ich alienacja polityczna, młodzież szybko się laicyzuje, upowszechniają się przekonania dotyczące równości praw różnych grup społecznych, w tym tych narażonych na wykluczenie. Szkoła jako tylko jedno z wielu środowisk socjalizacji młodzieży nie jest w stanie swoimi oddziaływaniami sama odwrócić żadnych z negatywnych tendencji zmian, zapewne nie ułatwia jej tego również sztywna podstawa programowa, która wymusza skupienie nauczycieli na omawianiu szczegółowych treści zostawiając niewiele czasu na praktyczne formy edukacji.

Rekomendacje: zaufanie, partycypacja i zaangażowanie

Zgromadzone w badaniu dane pozwalają na sformułowanie kilku konkretnych rekomendacji – kierunków wzmacniania edukacji obywatelskiej:

> Należy w pierwszej kolejności skupić się na działaniach pozwalających stopniowo budować zaufanie uczniów do innych ludzi i instytucji. Takie działania powinny obejmować zarówno promowanie w szkołach pracy w parach i grupach, jak i upowszechnianie działań realizowanych przez uczniów w społeczności lokalnej (np. poprzez wolontariat, czy uczenie się poprzez pracę na rzecz społeczności i projekty społeczne). Częste zaangażowanie w wolontariat to świetny punkt wyjścia.

> Należy wykorzystać istniejący potencjał samorządności uczniowskiej rozwijając i pogłębiając praktyki szkolnej demokracji. Na bazie powszechnie stosowanych w szkołach procedur wyborczych należy budować inne formy angażowania młodych ludzi w procesy podejmowania decyzji o szkole. Dodatkową korzyścią z tych działań może być poprawa szkolnych relacji ocenianych krytycznie przez dużą część uczniów oraz zwiększenie zaufania uczniów do szkoły jako instytucji w ogóle.

> Ważnym elementem edukacji obywatelskiej powinna być edukacja o polityce, której założeniem powinno być między innymi oswajanie młodych ludzi ze sferą polityki, tłumaczenie mechanizmów jej działania, w tym tłumaczenie mechanizmów sporu i konfliktu. Bazą do rozwoju działań przeciwdziałających alienacji politycznej młodych ludzi może być częsta praktyka omawiania na lekcji zagadnień bieżących.

> Konieczne jest wzmocnienie wysiłków w zakresie edukacji medialnej, w tym lepsze przygotowanie młodych ludzi do weryfikacji prawdziwości informacji znalezionych w internecie oraz budowanie krytycznego podejścia uczniów do mediów (w szczególności mediów społecznościowych).

> Istotnym kierunkiem rozwoju edukacji obywatelskiej powinno być uzupełnianie jej zakresu o wątki globalne, takie jak kwestie migracji, klimatu i bioróżnorodności, handlu i współpracy gospodarczej. Z roku na rok te kwestie mają większy wpływ nad nasze codzienne życie, szkoła powinna więc pomóc młodym ludziom je zrozumieć. W tym celu konieczna jest ingerencja w podstawę programową i wsparcie nauczycieli w poruszaniu tych tematów.

>Zaangażowanie obywatelskie młodych ludzi zależne jest między innymi od ich przekonania o własnej skuteczności oraz wcześniejszych doświadczeń, dlatego osią edukacji obywatelskiej powinno być przygotowywanie młodych ludzi do aktywności obywatelskiej od poziomu grupy i klasy (gdzie jest ono najłatwiejsze), przez poziom szkoły aż po upowszechnianie zaangażowania obywatelskiego poza szkołą. Szkoła powinna promować i doceniać każdą konstruktywną formę aktywności młodych ludzi, można bowiem zakładać, że zaangażowanie w wieku nastoletnim będzie budowało poczucie sprawczości i zwiększało zaangażowanie w życiu dorosłym.

Cały tekst „Rozumiem, nie ufam” – wyniki i wnioski z badań edukacji obywatelskiej  –  TUTAJ

Źródło: www.ceo.org.pl