Redakcja „Obserwatorium Edukacji” postanowiło zaznaczyć naszą pamięć o dzisiejszej dacie – 1. maja – 16. rocznicy wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, zamieszczeniem niewielkiego fragmentu dużego opracowania, powstałego przed rokiem, zatytułowanego „Nasza Europa: 15 lat Polski w Unii Europejskiej”.

Czynimy to z nadzieją, że wiele zawartych tam informacji stanie się bodźcem do nauczycielskiej refleksji – nie tylko tych koleżanek i kolegów, którzy realizują treści przedmiotu WOS – co takiego „zawaliliśmy”, że patrząc na otaczającą nas rzeczywistość, nie tylko tą ze świata polityki, dostrzegamy jakby smutniejszy obraz przywiązania naszych rodaków do wartości unijnych, niż ten, ukazany w przytoczonym poniżej fragmencie owego jubileuszowego opracowania.

[…]

EUROPEJSKIE WARTOŚCI W OCZACH POLAKÓW

Joanna Konieczna-Sałamatin, Mirosława Marody, Maja Sawicka.

[…]

Wprowadzenie

Polska jest członkiem Unii Europejskiej od 2004 r., jednak faktyczny proces jej integracji z Unią rozpoczął się 10 lat wcześniej, w 1994 r., kiedy to złożony został wniosek o członkostwo. Od początku też eksponowaniu ekonomiczno-politycznych korzyści przystąpienia do Unii Europejskiej towarzyszyła dyskusja o europejskich wartościach. Ten aksjologiczny wymiar Unii ponownie nabiera znaczenia ze względu na pogłębianie się kryzysu politycznego w samej Unii oraz w jej krajach członkowskich. W rozwiązywaniu tego kryzysu dużą rolę będą odgrywać europejskie wartości, obejmujące zarówno ogólny stosunek do Unii Europejskiej, jak i akceptację poszczególnych normatywnych założeń leżą-cych u podstaw europejskiej integracji oraz postrzeganie polskiej sytuacji w relacji do Europy.

Postawy wobec Unii Europejskiej

W świetle wyników długoletnich badań opinii publicznej sformułować można wniosek o zdecydowanej proeuropejskości Polaków. Od momentu wejścia Polski do UE w 2004 r. badania społeczne pokazują stale bardzo wysoki odsetek zwolenników naszego członkostwa w Unii, oscylujący wokół 85% (Wykres 1). Analiza trendów pokazuje jednocześnie, że na proeuropejskie postawy Polaków pewien wpływ wywierać mogło zarówno nasilenie wątków antyunijnych w polskim dyskursie politycznym (np. poprzedzające akcesję lata 1998-2004), jak i negatywne wydarzenia ekonomiczne w obszarze samej UE (cypryjski kryzys euro w roku 2013). Nawet jednak w tych przypadkach odsetek zwolenników przynależności Polski do UE nie spadał poniżej 50%.

Dane Europejskiego Sondażu Wartości (EVS) z końca 2017 r. pokazują, że współcześni Polacy, generalnie rzecz biorąc, czują się Europejczykami: prawie trzy czwarte (73%) odpowiedziało, że odczuwa związek z Europą (przy czym dla 22% ten związek jest bardzo bliski), niemal połowa obdarza Unię Europejską zaufaniem (w tym 9% – bardzo dużym). Ważniejsze jest jednak, że związek ten nie jest jedynie deklaracją złożoną w odpowiedzi na postawione wprost pytania sondażu. Analizy dostępnych danych ujawniły, że różnie rozumiana europejskość jest powiązana z uznawanymi wartościami, a te wartości są różne w zależności od tego, jak postrzega się Europę i europejskość. Z perspektywy obywatela Unia Europejska jest instytucją mającą wpływ na życie publiczne, a zaufanie do instytucji to ważny element kapitału społecznego. W Polsce w okresie ostatnich 30 lat obserwujemy stałe narastanie negatywnych postaw – mierzonych spadkiem zaufania społecznego – wobec prawie wszystkich instytucji systemowych, zarówno stricte politycznych, jak i tych, które tworzą szerszą infrastrukturę państwa. Najwięcej w tych ocenach stracił Sejm – zaufanie do niego spadło z 67% w roku 1990 do 22% w roku 2017. Najgorzej oceniane były partie polityczne – w 2017 r. zaufanie do nich deklarowało zaledwie 10% badanych. Wyjątkiem są urzędy administracji państwowej oraz policja, w przypadku których pojawia się wzrost zaufania.

x         x         x

Podsumowanie

-W badaniach opinii publicznej Polacy wyrażają wysoki poziom zadowolenia z członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Utrzymuje się też relatywnie wysoki – zwłaszcza w porównaniu z instytucjami krajowymi – poziom zaufania do UE.

 

-Zmiany w odpowiedziach badanych zarejestrowane w okresie między 1990 a 2017 r. pokazują wzrost akceptacji dla tych postaw i wartości, które legły u podstaw Traktatu o Unii Europejskiej. Znacząco wzrosło uznanie dla demokracji oraz równości płci, skokowo zwiększyły się aspiracje wolnościowe, wzrasta również poziom tolerancji wobec grup mniejszościowych.

 

-Na zmiany w postawach wobec UE oraz wartościach wpływ mają treści dyskursu publicznego – zarówno nasilenie w pewnych okresach obecności w nim wątków antyunijnych, jak i eksponowane zagrożeń związanych z napływem imigrantów i muzułmanów.

 

-Codzienne życie w krajach Unii Europejskiej staje się coraz częściej swoistym benchmarkiem, w odwołaniu do którego ludzie oceniają swoje własne życie oraz funkcjonowanie instytucji państwowych. Oceny te wpływają na treść oczekiwań wysuwanych pod adresem polskiego państwa oraz na kształtowanie tożsamości Polak. […]

Całe opracowanie z 2019 roku, wydane przez CASE – Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych „Nasza Europa: 15 lat Polski w Unii Europejskiej” – TUTAJ

Komentarz redakcji:

Skoro – według prezentowanych w tym opracowaniu badań – jest dość dobrze – dlaczego widzimy wszędzie wokół nas, że jest o wiele gorzej z proeuropejskimi postawami Polaków? I to nie tylko u polityków partii rządzącej? Także u tych młodych, którzy dorastali już po wejściu Polski do Unii Europejskiej? [WK]