Jako że to sobota – bez zahamowania proponujemy lekturę obszernego tekstu Danuty Sterny, zaczerpniętego z jej bloga „Oś Świata”:

 

 

Kompromis w ocenianiu – 13 propozycji

 

 

 

Wielu nauczycieli i edukatorów jest zwolennikami odejścia lub ograniczenia oceniania uczniów przy pomocy stopni. Chcieliby oceniać uczniów na bieżąco przy pomocy informacji zwrotnej, czyli przekazywać im co zrobili dobrze i co i jak mogą poprawić. Takich informacji uczeń nie uzyska z ustalonego dla niego stopnia.

 

W tym wpisie dwie części:

 

1.Dlaczego nauczyciele wybierają ocenianie kształtujące w ocenianiu bieżącym?

 

2.13 pomysłów jakie stosują nauczyciele, aby oceniać na bieżąco poprzez przekazywania uczniom informacji zwrotnej, a na koniec roku ustalać ocenę w postaci stopnia.

 

 

Dlaczego nauczyciele wybierają ocenianie kształtujące w ocenianiu bieżącym?

 

>Prawo oświatowe w Polsce pozwala na taką praktykę oceniania kształtującego w ocenianiu bieżącym:

 

„Ocenianie kształtujące polega na pozyskiwaniu przez nauczyciela i ucznia informacji, które pozwolą rozpoznać, jak przebiega proces uczenia się, aby:a) nauczyciel mógł modyfikować i poprawiać dalsze nauczanie,

 

a) nauczyciel mógł modyfikować i poprawiać dalsze nauczani

 

b) uczeń otrzymywał informację zwrotną pomagającą mu się uczyć”

 

Nauczyciel ma pełną autonomię w wyborze sposobu bieżącego oceniania. Na koniec roku szkolnego w klasach I – III nauczyciel ma przekazać zbiorczą opinie o postępach ucznia, a w klasach powyżej III nauczyciel ma obowiązek ustalić ocenę na koniec roku w postaci stopnia. Przyjęty system oceniania powinien być zawarty w statucie szkoły.

 

Nauczyciele, którzy pragną oceniać uczniów na bieżąco kształtująco (informacja zwrotna), kierują się trzema powodami:

 

>Uczniowie oceniani kształtująco bardziej skupiają się na nauce, a nie na stopniach.

 

Przełomowe badania Paula Blacka i Dylana Wiliama (z 1998 roku), pokazują, że kiedy pojawiają się stopnie, to uczniowie zwykle skupiają się tylko na nich – a nie na informacjach zwrotnych, czyli nie korzystają z informacji zwrotnych. Dlatego zaleca się oddzielenie oceny w postaci informacji zwrotnej od stopnia.

Przekazywanie informacji zwrotnych niesie nadzieję, że uczniowie odnajdą luki w swoich pracach i je uzupełnią, czyli będą się efektywnie uczyć.

 

>Uczniowie mogą popełniać błędy i się na nich uczyć.

 

Uczniowie, którzy wiedzą, że nie zostaną „ukarani” niskimi stopniami są bardziej odważni, podejmują wyzwania i nie są sparaliżowani perspektywą popełnienia błędu.

 

Uczniowie widzą, że mogą rozwijać swoje umiejętności i osiągać własne cele, bez obawy przed oceną i krytyką, co wpływa na brak strachu w procesie uczenia się.

 

>Gdy uczniowie widzą, że się uczą, lepiej się rozwijają.

 

Podstawowym narzędziem do monitorowania własnej pracy jest samoocena jej jakości. Jeśli celem jest uzyskanie dobrego stopnia, to samoocena jest zaburzona, a czasami wręcz może dojść do oszukiwania.

 

Uczeń musi widzieć, że się skutecznie uczy, inaczej nauka traci sens. Dzięki informacji zwrotnej i poprawie uczeń może widzieć swój postęp.

 

 

 

13 pomysłów jakie stosują nauczyciele, aby oceniać na bieżąco poprzez przekazywania uczniom informacji zwrotnej,

a na koniec roku ustalać ocenę w postaci stopnia.

 

Nauczyciele, którzy chcieliby ograniczyć ocenianie sumujące przy pomocy stopni, procentów, punktów i symboli stają przed problemem ustalenia stopnia na koniec roku.

 

Zapytałam nauczycieli, jak sobie z tym problemem radzą. Poznałam 13 takich pomysłów.

 

1.Samoocena

 

Uczniowie w trakcie roku szkolnego otrzymują wyłącznie informację zwrotną do swoich prac. Na koniec roku uczeń sam proponuje stopień dla siebie i w rozmowie z nauczycielem uzasadnia swoją decyzję. Popiera ją zebranymi dowodami.

 

Nauczyciel może zaproponować inny stopień, wyższy lub niższy, w zależności od obserwacji pracy ucznia w trakcie jego bieżącego uczenia się.

 

Końcowy stopień jest uzgodniony pomiędzy nauczycielem i uczniem.

 

Zalety:

Uczeń uczy się samooceny, kompletuje dowody na temat swojego uczenia się i uczy się argumentowania. Uczeń staje się samodzielny i odpowiedzialny.

 

Wady:

Nauczyciel musi zorganizować spotkania z każdym uczniem. Przedstawić argumenty, jeśli ocena zaproponowana przez ucznia nie jest zgodna z oceną nauczyciela. Uczeń może nie umieć zebrać odpowiednich dowodów, ani też na ich podstawie określić stopnia końcowego. Rodzice ucznia nie biorą udziału w rozmowie na temat ustalania oceny końcowej i mogą nie wiedzieć dlaczego taki właśnie stopień został ustalony.

 

2.Propozycja nauczyciela

 

Uczniowie w trakcie roku szkolnego otrzymują wyłącznie informację zwrotną o swojej pracy. W tym sposobie to nauczyciel zbiera dowody na uczenie się uczniów (sprawdziany, klasówki, poprawy sprawdzianów, wykonane przez ucznia projekty, dowody pochodzące z zeszyty ucznia itp.). Na koniec roku nauczyciel proponuje stopień końcowy i w razie wątpliwości zgłaszanych przez ucznia, popiera swoją ocenę zebranymi dowodami. Uczeń może zaproponować inny stopień, wyższy lub niższy, w zależności od zebranych przez siebie dowodów na swoje uczenie się. Końcowy stopień jest uzgodniony pomiędzy nauczycielem i uczniem.

 

Zalety:

Nauczyciel ustalając ocenę przedstawia uczniowi dowody pochodzące z monitorowania pracy ucznia. Uczeń wie na jakiej podstawie została ustalona ocena końcowa.

 

Wady:

Sposób wymaga od nauczyciela dokumentacji postępów ucznia i przekonania ucznia, że proponowana przez nauczyciela ocena końcowa jest sprawiedliwa. Rodzice ucznia nie biorą udziału w rozmowie na temat ustalania oceny końcowej i mogą nie wiedzieć dlaczego taka właśnie ocena została ustalona.

 

3.W trakcie poznawania tematu kształtująco, na koniec sumująco.

 

Jest to propozycja zaczerpnięta z oceniania kształtującego. W trakcie poznawania tematu i jego zgłębiania uczeń otrzymuje tylko informację zwrotną (również ze sprawdzianów i kartkówek). Na koniec tematu/semestru uczeń przystępuje do klasówki ocenianej stopniem. Liczba klasówek ocenianych stopniem określona jest na początku roku szkolnego. Uczeń ma możliwość poprawy takiego sprawdzianu. Ocena końcowa jest wynikiem stopni otrzymanych na  sprawdzianach.

 

Zalety:

Uczeń w trakcie uczenia się nie obawia się, że otrzyma karę lub nagrodę w postaci stopnia, co pozwala mu poświęcić czas na naukę, a nie na staranie się o dobre noty. Może poprawić swoje prace na bieżąco i dobrze przygotować się do sprawdzianu końcowego. System jest jawny i jasny.

 

Wady:

Problemem może być liczba sprawdzianów, na przykład przy malej liczbie godzin z przedmiotu i ograniczonym czasie nauki. Również z tego powodu trudnością może być organizowanie sprawdzianów poprawkowych.

 

4.Tabele oceniania

 

Nauczyciel sporządza informację zwrotną zgodnie z wcześniej przygotowaną tabelą zawierającą kryteria oceniania lub wymagane umiejętności. Tabele te stanowią dowód na rozwój ucznia. Dzięki nim uczeń może poprawiać tylko te zagadnienia, których nie wykonał dobrze. Jeśli uczeń poprawi pracę, otrzymuje zaliczenie sprawdzianu, jeśli nie to nie ma go zaliczonego. Ocena końcowa jest wynikiem liczby zaliczonych prac.

 

Zalety

System jest klarowny i jasny dla ucznia i jego rodziców, wiedzą wcześniej przed sprawdzianem, jakie są kryteria sukcesu do niego. Uczeń może poprawiać tylko część sprawdzianu, którą wykonał źle. Wymóg zaliczenia sprawdzianu pozwala na niepozostawianie luk w wiedzy ucznia.

 

Wady:

Nauczyciel musi na początku roku określić kryteria do każdego przewidywanego sprawdzianu, przekazać je uczniom i rodzicom i stosować się do nich przy ocenianiu sprawdzianu. Dla młodszych uczniów może być to trudny do opanowania system.

 

 

 

5.Sprawdziany próbne

 

Uczniowie mają dwa terminy sprawdzianu z danego tematu – pierwszy termin i poprawkowy. Z  pierwszego sprawdzianu otrzymują wyłącznie informację zwrotną o swojej pracy. Z poprawkowego otrzymują stopień, który jest brany pod uwagę przy ustalaniu stopnia na koniec roku.

 

Zalety:

Uczniowie dzięki pierwszemu terminowi mogą lepiej przygotować się do drugiego terminu sprawdzianu. Dzięki temu, że sprawdzian próbny nie jest oceniany stopniem, uczeń może podejmować wyzwania i nie obawiać się oceny w postaci stopnia. Nauczyciel ma na bieżąco wgląd w naukę swoich uczniów i może dostosować swoje metody nauczania.

 

Wady:

Nauczyciel musi przeprowadzać dwa terminy sprawdzianów, co łączy się z podwójnym ich sprawdzaniem. Uczeń powinien mieć możliwość poprawy drugiego sprawdzianu. Przy małej liczbie godzin z przedmiotu, może to być trudne do wykonania.

 

6.Portfolio uczniowskie i zeszyt ucznia

 

W czasie nauki uczeń otrzymuje tylko informację zwrotną do swoich prac. Uczeń prowadzi własne portfolio (teczkę) ze swoimi osiągnięciami lub ma wykonane przez siebie prace w zeszycie. W określonym przez nauczyciela czasie uczeń wybiera ze swojej teczki prace, które z danego tematu uzna za najlepsze i te oddaje nauczycielowi do oceny stopniem. Stopnie z tych prac służą do ustalenia oceny na koniec roku.

 

Zalety:

Uczeń sam decyduje, które prace powinny być ocenione stopniem, to uczy go samodzielności i odpowiedzialności. Dzięki prowadzeniu teczki, uczeń ma dokumentacje swojego procesu uczenia się.

 

Wady:

Uczeń wybierając swoje dobre pracy do oceny, może w ten sposób zawyżyć swoją ocenę. Nauczyciel musi pogodzić się z tym, że to uczeń wybiera prace do oceny.

 

7.Projekt uczniowski – performance assessment

 

Zamiast oceniania sprawdzianów i prac klasowych nauczyciel ocenia jedynie przedstawienie efektów wykonanych przez uczniów projektów. Ocenie podlega wtedy prezentacja projektu, którą można przedstawiać na forum klasy lub szkoły. Jest to coś w rodzaju obrony pracy. Uczniowie wiedzą wcześniej, co i jak będzie oceniane w prezentacji projektu. Oceny wykonanych przez ucznia projektów brane są pod uwagę przy ustalaniu oceny na koniec roku.

 

Zalety:

Uczniowie pracują metodą projektu. W trakcie nauki są oceniani tylko poprzez przekazywanie informacji zwrotnej. Ten sposób uczy uczniów pracy długofalowej metodą projektu.

 

Wady:

Nauczyciel musi opanować prace z uczniami metodą projektu, określić tematy projektów i monitorować prace uczniów nad projektami. Wymagany jest czas na przedstawienie efektów wykonanych przez uczniów projektów. Trudno w tym sposobie znaleźć czas na poprawę.

 

8.Sprawnościowy OK – SOK

 

Nauczyciel określa możliwe do zdobycia sprawności (w danym temacie, dziale, semestrze). Podaje uczniom kryteria sukcesu do każdej sprawności. Uczniowie mogą zdobywać sprawności przez określony czas, czyli mogą do nich przystępować kilka razy. Sprawność można zdobyć lub nie, nie ma formy przejściowej. Liczba zdobytych sprawności wpływa na ocenę końcową.

 

Zalety:

Sposób jest przejrzysty od samego początku. Uczniowie i rodzice mogą śledzić postępy ucznia. Uczeń uczy się odpowiedzialności, gdyż sam decyduje kiedy przystąpi do zaliczenia sprawności.

 

Wady:

Sposób wymaga od nauczyciela określenia sprawności do zdobycia na dany okres, do sprawności muszą być określone jasne kryteria sukcesu. Wymaga to od nauczyciela dużej, przemyślanej pracy na początku roku szkolnego.

 

9.Wieża rozwojowa

 

Każdy uczeń ma narysowaną swoją wieżę rozwojową złożona z cegiełek. Na początku wieża jest czarno-biała, a za dobrze wykonane zadanie uczeń otrzymuje możliwość zamalowania dowolnej cegiełki. W ten sposób uczeń śledzi swoje postępy poprzez wysokość swojej wieży. Ocena końcowa wynika z liczby zamalowanych cegiełek w jego wieży.

 

Zalety:

Uczeń może śledzić na bieżąco swoje postępy obserwując swoją wieżę. Rodzice mogą mieć wgląd w indywidualne wieże swoich dzieci.

 

Wady:

Nauczyciel musi określić wcześniej, jaka liczba cegiełek może być zamalowana za jakie zadanie. Powinien określić maksymalną liczbę cegiełek do zamalowania, co łączy się z drobiazgowym planowaniem. Może wystąpić trudność z monitorowaniem zamalowywania przez ucznia jego wieży. Należy unikać porównywania wież uczniów i rywalizacji w ich zamalowywaniu.

 

10.Wybór zaliczenia

 

Na początku roku szkolnego lub semestru nauczyciel określa, co uczeń będzie musiał „zaliczyć” w danym okresie. Czyli określa kryteria sukcesu do całego semestru. Podaje zestaw tematów z kryteriami sukcesu do nich. Uczeń sam wybiera sposób dla siebie zaliczenia danego tematu, może to być zrobienie prezentacji, sprawdzian pisemny, odpowiedź ustna, przedstawienie graficzne itd. Stopień końcowy zależy od liczby uzyskanych zaliczeń.

 

Zalety:

Decyzja zależy od samego ucznia, dlatego rośnie jego odpowiedzialność za naukę.

Uczeń może wypróbować różne sposoby oceniania i zmieniać je w zależności od tematu.

 

Wady:

Pomysł łączy się z ogromną pracą nauczyciela, który musi dostosować ocenianie do każdego ucznia, jest to trudne organizacyjnie i metodycznie. Decyzja o sposobie oceniania może być również trudna dla młodszych uczniów.

 

11.Każdemu to samo

 

Grono pedagogiczne umawia się z uczniami i rodzicami, że każdy uczeń na koniec roku będzie miał ocenę – „dobry”. Również zapowiada, że jeśli uczniowie nie będą robić postępów i nie będą się uczyć, to system oceniania zostanie zmieniony. Jeśli któryś z uczniów zapragnie mieć ocenę wyższą na koniec roku niż – „dobry”, to może przystąpić do egzaminu na koniec roku na ocenę bardzo dobrą lub celującą.

 

Zalety:

Uczniowie biorą całkowitą odpowiedzialność za swoją i innych uczniów naukę. Jest to decyzja wszystkich uczniów i ich rodziców, rodzaj eksperymentu. Dzięki zapowiedzi dotyczącej obserwacji procesu uczenia się uczniów, nauczyciel może zmienić system oceniania, jeśli proces nie przebiega satysfakcjonująco.

 

Wady:

Wymagana jest dojrzałość uczniów, jasne przedstawienie warunków i świadoma zgoda uczniów i ich rodziców, oraz dyrektora szkoły.

 

12.Ocenianie poprzez dyskusję

 

Nauczyciel przygotowuje przed lekcją poświęconą ocenianiu – kilka pytań związanych z poznawanym wcześniej tematem. Każdy z uczniów wybiera pytania (3 lub 4), na które odpowie pisemnie. Uczniowie odpowiadają na pytania i uzasadniają swoją odpowiedź, mogą korzystać z materiałów pomocniczych. Jeden z uczniów prezentuje swoją odpowiedź na pytanie. Pozostali uczniowie, którzy również odpowiedzieli na to pytanie zapisują się do dyskusji. Trwa dyskusja, uczniowie zgadzają się lub nie zgadzają z wypowiedziami innych uczniów, zadają pytania wyjaśniające i dociekające. Na koniec każdy z uczniów wybiera jedno z pytań, na które udzielił odpowiedzi i daje swoją ostateczną odpowiedź do oceny nauczycielowi.

 

Zalety:

Uczeń przygotowuje swoją wypowiedź. Ma na to dużo czasu i może korzystać z wypowiedzi innych uczniów i brać udział w dyskusji. Sam wybiera ze swoich prac jedną do oceny.

 

Wady:

Pomysł wymaga przygotowania przez nauczyciela wyczerpujących temat pytań, zorganizowania prezentacji odpowiedzi uczniów i dyskusji na każdy temat. Nauczyciel musi również zaakceptować na wybór ucznia.

 

13.Wcześniejsze ustalenia

 

Nauczyciel na początku roku, w rozmowie z uczniem ustala, jakie uczeń ma plany związane z danym przedmiotem. W zależności od opinii ucznia, nauczyciel przedstawia mu oczekiwania, jakie uczeń musi wykonać, aby zrealizować swoje plany. Czyli określa, co uczeń ma wiedzieć i jakie umiejętności posiąść, aby na koniec roku otrzymać zaplanowany stopień. Pod koniec roku szkolnego nauczyciel i uczeń sprawdzają, czy plany zostały zrealizowane.

 

Zalety:

Decyzja jest w rękach ucznia, może on mieć duże lub małe ambicje związane z danym przedmiotem. Uczeń wie dokładnie, co ma zrobić, aby zrealizować plany.

 

Wady:

Sposób wymaga od nauczyciela drobiazgowego określenia kryteriów z danego przedmiotu w podziale na odpowiadające stopnie szkolne. Jest to bardzo duża praca dla nauczyciela. Nauczyciel musi poświecić uczniowi dwie dłuższe rozmowy, jedną poświęconą planowaniu, a drugą podsumowaniu. W rozmowie końcowej zarówno uczeń, jak i nauczyciel musza mieć dowody pokazujące, że uczeń spełnił zaplanowane oczekiwania lub ich nie spełnił. Sposób może być trudny dla młodszych uczniów.

 

Obojętnie jaki kompromis nauczyciel wybierze ważne są trzy zasady:

 

– Uczeń wie wcześniej (tj. przed wykonaniem pracy), jakie są kryteria sukcesu/oceniania. Ocena odnosi się tylko do tych kryteriów.

 

– Uczeń wie, przed przystąpieniem do wykonania pracy, w jaki sposób będzie ona oceniana, czy kształtująco, czy sumująco.

 

– System przyjęty przez nauczyciela jest znany uczniom i rodzicom.

 

 

 

Więcej artykułów o budowaniu kompromisu:

 

>Jak się przygotować do odejścia od stopni?  –  TUTAJ

 

>Praktyczne wskazówki do tworzenia tabel oceniania  –  TUTAJ

 

>Samoocena uczniowska a wystawianie sobie samemu stopnia.  –  TUTAJ

 

 

>Kompromis – o ocenianiu i konieczności wystawiani stopni  –  TUTAJ

 

 

 

 

 

Źródło: www.oknauczanie.pl