Jędrek Witkowski – prezes CEO – zaprosił nas na swoim fb profilu do zapoznania się z opracowaniem „Znaczenie kompetencji w nowej podstawie programowej”:

 

 

NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA

 

Rozpoczynamy w Polsce dyskusję o reformie programowej, która zacznie w polskich szkołach obowiązywać we wrześniu 2026 roku. Jednym z wyzwań, z którymi zmierzymy się w tym procesie jest wypracowanie rozwiązań, które kształcenie kompetencji uczynią w szkolnictwie stanem powszechnym, a nie wyjątkowym i systematycznym, a nie okazjonalnym.

Od pytania, czy szkoła powinna rozwijać kompetencje (odpowiedź na nie jest już dość jednoznaczna) przeszliśmy do znacznie ważniejszego i trudniejszego pytania, jak szkoła powinna rozwijać kompetencje, by robić to skutecznie i by ten proces obejmował wszystkich uczniów.

 

W Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO) od kilku lat poszukujemy odpowiedzi na te pytania, sięgając do badań naukowych, ale przede wszystkim pracując z nauczycielami i dyrektorkami z całej Polski i testując rozmaite rozwiązania.

 

Kilkoma wskazówkami dzielę się w tekście na blogu CEO. (Patrz – poniże- wybrane fragmenty i link do pełnej wersjij) Jeśli teraz nie zadbamy o spełnienie tych warunków o kompetencjach nadal będziemy wiele mówić, ale w zwykłej szkolnej klasie, niewiele się w tym zakresie zmieni. […]

 

 

Źródło:  www.facebook.com/jedrek.witkowski.3

 

 

x          x          x

 

 

Naszym społecznym zobowiązaniem jest zbudowanie szkoły, która dobrze służy wszystkim młodym ludziom. W Centrum Edukacji Obywatelskiej jesteśmy przekonani, że taka szkoła musi umożliwiać młodym ludziom:

 

– zdobycie wiedzy, która pozwala zrozumieć im otaczający ich świat, 

 

– nabycie kompetencji, które pozwalają w tym świecie skutecznie działać

 

– i zbudowanie podmiotowości, która da siłę do tego działania.

 

 

Mamy okazję…

 

Rozpoczynamy w Polsce dyskusję o reformie programowej, która zacznie w polskich szkołach obowiązywać we wrześniu 2026 roku. Ta zmiana, której osią będzie wprowadzenie nowej podstawy programowej jest szansą, by odpowiedzieć na najważniejsze bolączki polskiej szkoły i uczynić doświadczenia edukacyjne młodych ludzi bardziej adekwatnymi do ich oczekiwań i potrzeb współczesnego świata.

 

Jednym z wyzwań, z którymi zmierzymy się w tym procesie jest wypracowanie rozwiązań, które kształcenie kompetencji uczynią w szkolnictwie stanem powszechnym, a nie wyjątkowym i systematycznym, a nie okazjonalnym. W Centrum Edukacji Obywatelskiej od kilku lat poszukujemy odpowiedzi na te pytania, sięgając do badań naukowych, ale przede wszystkim pracując z nauczycielami i dyrektorkami z całej Polski i testując rozmaite rozwiązania.

 

Dotąd pracowaliśmy nad systematycznym wdrażaniem w szkole kompetencji przyszłości:

-współpracy, 

-rozwiązywania problemów, 

-samodzielności myślenia, 

-zarządzania sobą,

-liderowania.

oraz nad rozwojem kompetencji społeczno-emocjonalnych.

 

Mamy swoje wnioski.

 

Dlaczego kompetencje?

 

Zanim podejmiemy namysł, jak uwzględnić kompetencje w podstawie programowej warto zadać sobie pytanie, dlatego właściwie są one ważne. W CEO zwracamy uwagę, że fundamentem szkoły dobrze przygotowującej młodych na przyszłość, której nie znamy powinna być nowa równowaga pomiędzy wiedzą, kompetencjami a podmiotowością uczennic i uczniów. […]

 

Najważniejsze edukacyjne badania porównawcze PISA pokazują, że wytrwałość i ciekawość są pozytywnie skorelowane z wynikami uczniów w zakresie wiedzy i umiejętności z matematyki [5]. O potrzebie rozwijania kompetencji od lat mówią także przedstawiciele sektora biznesu, upominając się o wzmocnienie kształcenia kompetencji między innymi w ramach Światowego Forum Ekonomicznego. […]

 

Dlatego też kompetencje zajmują kluczowe miejsce w większości opracowań dotyczących pożądanego profilu absolwentów szkół. Znacznie wzrasta też zainteresowanie badaniem tych kompetencji, metodami ich rozwijania i mierzenia oraz sposobami upowszechniania ich kształcenia w szkołach. Prace w tym zakresie toczą się równolegle w wielu wysokorozwiniętych krajach świata. Można więc mówić o globalnym wyścigu systemów edukacji w kierunku kształcenia kompetencji. Jego wynik będzie miał ogromny wpływ na kapitał ludzki, rynek pracy i w konsekwencji konkurencyjność gospodarek na rynkach globalnych.

 

Istotne zastrzeżenia

 

Zanim uczynimy kompetencje jednym z priorytetowych kierunków rozwoju kompetencji warto jednak przyjrzeć się głosom sceptyków. Niektórzy badacze i eksperci edukacyjni widzą niebezpieczeństwa związane z uczynieniem rozwoju kompetencji priorytetem (lub jednym z priorytetów) systemu edukacji.[…]

 

Sceptycy zwracają także uwagę, że kompetencje już teraz obecne są w polskiej podstawie programowej kształcenia ogólnego na poziomie preambuły, celów kształcenia, ale także wybranych wymagań szczegółowych. Zapisy te, jak słusznie zwracają uwagę praktycy i eksperci, nie przekładają się na praktykę pracy polskich szkół. Analizując to zjawisko w CEO wskazaliśmy jego trzy kluczowe przyczyny.

 

-brakuje precyzyjnych definicji kompetencji, a to ułatwia ich powierzchowne traktowanie,

-system edukacji nie widzi kompetencji (ani w systemie oceniania, ani egzaminowania), koncentruje zaś uwagę na innych celach edukacyjnych,

-nauczycielki i nauczyciele nie mają umiejętności potrzebnych im do rozwijania tych kompetencji w pracy z uczniami (gdy większość z nich zdobywała wykształcenie system tego od nich nie wymagał).

 

Jak to się robi na świecie?

 

By odpowiedzieć na te wyzwania należy zupełnie inaczej podejść do kompetencji w nowej podstawie programowej. Nie wystarczy wpisanie ich do profilu absolwenta szkoły, ani ogólnych celów edukacyjnych. W planowaniu takich rozwiązań pomocne są zarówno doświadczenia z polskich szkół, praktyki z innych systemów edukacyjnych jak i podejścia stosowane w przypadku rozwijania kompetencji podstawowych (tzw. literacies) takich jak umiejętności czytania ze zrozumieniem, liczenia oraz rozumowania w naukach ścisłych.[…]

 

Jak to zrobić w Polsce?

 

Oto propozycja kilku punktów klarujących rozmowę o kształceniu kompetencji.

 

 

1.Wąski i stały katalog

Literatura dotycząca rozwoju kompetencji (w tym Hattie i Yates 2014, Lucas i Spencer 2018, Marzano, i Heflebower 2011) wskazuje jasno, że ich skuteczne budowanie u uczniów wymaga systematyczności, i ustrukturyzowanego podejścia, a przede wszystkim: poznania i zrozumienia składowych kompetencji i specyfiki ich rozwoju, systematycznego tworzenia (w czasie zajęć z różnych przedmiotów) sytuacji edukacyjnych pozwalających je rozwijać, monitorowania ich rozwoju oraz tworzenia okazji do ich praktycznego wykorzystywania.

 

Nie da się skutecznie rozwijać w taki sposób kilkunastu kompetencji jednocześnie (szczególnie w obecnym systemie edukacji, w którym priorytetowo traktuje się wiedzę i umiejętności przedmiotowe). […]

 

2.Precyzyjne definicje kompetencji oraz oczekiwane poziomy ich opanowania dla poszczególnych etapów edukacji

Precyzyjne zdefiniowanie kompetencji jest pierwszym, fundamentalnie istotnym etapem pracy nad ich rozwojem. Zwracają na to uwagę między innymi Bill Lucas i Helen Spencer w swoim 4-elementowym modelu rozwijania kompetencji, na który składają się: zdefiniowanie kompetencji, stworzenie w klasie sprzyjającego klimatu dla rozwoju tej kompetencji, projektowanie sytuacji edukacyjnych rozwijających ją oraz angażowanie uczniów. […]

 

3.Matryca wyjaśniająca odpowiedzialność nauczycieli za rozwój poszczególnych kompetencji

Czy nam się to podoba, czy nie polska szkoła jest i zapewne jeszcze przez wiele kolejnych lat pozostanie szkołą podzieloną na przedmioty. To na zajęciach przedmiotowych uczniowie spędzają ogromną większość czasu, w którym są w szkole. Dlatego kształcenie kompetencji musi odbywać się przede wszystkim na zajęciach przedmiotowych. Żeby było to możliwe kompetencje z profilu absolwenta oraz celów ogólnych powinny trafić do podstaw programowych poszczególnych przedmiotów. […]

 

4.Upowszechnienie rozwiązań dydaktycznych pozwalających na kształcenie kompetencji

Skuteczne rozwijanie kompetencji wymaga od nauczycieli innego podejścia dydaktycznego. Zgodnie z modelem Lucasa i Spencer konieczne jest stworzenie w klasie klimatu sprzyjającego rozwojowi kompetencji (np. ograniczenie strachu przed popełnieniem błędu, zachęcanie uczniów do kwestionowania informacji, budowanie poczucia bezpieczeństwa ułatwiającego uczniom współpracę), projektowanie różnorodnych doświadczeń edukacyjnych oraz angażowanie uczniów w naukę i działanie. […]

 

5.Wypracowanie rozwiązań umożliwiających kształtujące ocenianie kompetencji

Monitorowanie i ocenianie stopnia rozwoju kompetencji proinnowacyjnych to istotny element ich kształcenia. Uwzględnienie kompetencji proinnowacyjnych w systemach oceniania przełoży się na dostrzeżenie ich znaczenia przez nauczycieli, rodziców i samych uczniów. W praktyce pracy szkoły bowiem elementy niepodlegające ocenie są często stopniowo marginalizowane.

 

W kluczowych ośrodkach zajmujących się badaniami edukacyjnymi (m.in. w OECD) i w wielu systemach edukacyjnych na świecie toczy się dyskusja o tym, jak skutecznie oceniać rozwój kompetencji. Choć testuje się różne podejścia, nadal nie ma jednoznacznych odpowiedzi, jakie praktyki są najbardziej użyteczne. […]

 

6.Zagwarantowanie w siatce godzin czasu na rozwijanie kompetencji

Systematyczne rozwijanie kompetencji uczniów wymaga czasu. Szczególnie jeśli pamiętamy, że nie nabywa się ich przy okazji, a dla skuteczności ich rozwoju konieczne jest między innymi nauczanie bezpośrednie. Dlatego tak ważne jest znalezienie czasu na rozwijanie kompetencji w ramach poszczególnych przedmiotów (od poziomu podstawy programowej do poziomu przygotowywanego przez nauczyciela programu nauczania).

 

Zasadne wydaje się także zagwarantowanie w siatce godzin czasu, który w szczególny sposób byłby przeznaczony na rozwój kompetencji, w tym konsolidację doświadczeń edukacyjnych z innych przedmiotów. W przypadku kompetencji społeczno-emocjonalnych czy zarządzania sobą mogłaby to być dodatkowa godzina wychowawcza posiadająca jasny program nauczania nakierowany na rozwój tych kompetencji. […]

 

Bez czego nie ruszymy

 

Uczynienie kształcenia kompetencji jednym z priorytetów kształcenia (jeśli o tego dojdzie) byłoby jedną z ważniejszych zmian w konstrukcji podstawy programowej. Jest to zmiana tyleż potrzebna, co wymagająca, dlatego absolutnie kluczowe dla jej powodzenia jest przygotowanie do jej wdrożenia w praktyce pracy szkół a potem wsparcie tego wdrożenia. Takie przygotowanie powinno obejmować przede wszystkim wsparcie kompetencyjne nauczycieli, przed którymi nowa podstawa programowa postawi nowe oczekiwania. To nie dokumenty zmieniają doświadczenia szkolne uczniów, ale nauczyciele – bez ich wsparcia nie wydarzy się nic.

 

Równolegle konieczne jest jednak odzwierciedlenie zmian w podstawie programowej w innych miejscach w systemie edukacji – dydaktyce, systemie oceniania, systemie kształcenia i doskonalenia nauczycieli, programach nauczania i podręcznikach a także w systemie egzaminów zewnętrznych.

 

Ewolucja systemu edukacji w kierunku kształcenia kompetencji wymaga spójności oddziaływań systemowych, bez niej pozostaniemy w sferze działań pozornych. Przed nami nie lada wyzwania, ale nie stać nas na to, by go nie podjąć.

 

 

 

Cały tekst „Znaczenie kompetencji w nowej podstawie programowej”  –  TUTAJ

 

 

 

Źródło: www.ceo.org.pl