Źródło: www.histmag.org

Strona tytułowa Ustawy Rządowej

Z okazji obchodzonego dziś Święta Konstytucji 3. Maja proponujemy do przedpołudniowej lektury tekst, który 2 maja 2016 roku zamieszczono na portalu „Wirtualna Polska”. Jest to obszerny artykuł Roberta Jurszo, zatytułowany „Czy uchwalenie Konstytucji 3 Maja było błędem, który kosztował Polskę niepodległość?” Czynimy to, wiedzeni przekonaniem, że w zalewie peanów nad kolejnym dowodem wyższości Polaków i ich historii nad innymi nacjami (czego przykładem ma być m.in. Konstytucja 3.Maja), przyda się taka porcja „innego punktu widzenia”

Oto obszerne fragmenty tego artykułu :

Lubimy się chwalić Konstytucją 3. Maja. Z upodobaniem powtarzamy, że była pierwsza w Europie, a druga – po konstytucji Stanów Zjednoczonych – na świecie. Zachwycamy się jej – rzecz jasna, jak na czasy, w których powstała – nowoczesnością i innowacyjnością. I dobrze, bo to naprawdę był światły dokument, dojrzały owoc najlepszych politycznych tradycji polskiego Oświecenia. Konstytucja budziła również podziw współczesnych. Tak pisał o niej Edmund Burke (1729-1797 r.), jeden z ojców politycznego konserwatyzmu: ”Jak dotąd, jest to niezawodnie najczystsze dobrodziejstwo, jakie kiedykolwiek ludzkość spotkało. […] A wreszcie ta ustawa posiada w sobie zawiązek wszelkich przyszłych ulepszeń, i jako na takich podwalinach założona, doprowadzić może do wszystkich trwałych korzyści naszej angielskiej konstytucji”.

Niestety, rozpływając się w pochwałach rzadko przypominamy prawdy równie oczywiste, co nieprzyjemne i już mniej krzepiące na duchu. I nie chodzi tylko o to, że Konstytucja 3 Maja była – jak nazwali ją jedni z jej twórców, Ignacy Potocki i Hugon Kołłątaj – ”ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”. Zresztą to ostatnie nie było do końca prawdą, bo szerokie masy szlacheckie XVIII-wiecznej Polski były jej przeciwne, gdyż widziały w niej zamach na swoją wolność. Ponura prawda jest również taka, że uchwalenie Konstytucji 3 Maja przyczyniło się do… ostatecznego upadku Rzeczpospolitej. […]

”Można sobie wyobrazić – mówi prof. Chwalba w rozmowie ‚‚Konstytucja 3 maja zgubiła Rzeczpospolitą’‚ – że 3 maja 1791 r. nie uchwalono Konstytucji. Wówczas nie byłoby wojny w jej obronie i drugiego rozbioru. Nie wybuchłoby powstanie kościuszkowskie, które doprowadziło do trzeciego rozbioru i wymazania Rzeczpospolitej z mapy Europy. […] Konstytucja była kamieniem, który spowodował lawinę’‚.

Sercem tej lawiny był sprzeciw ościennych mocarstw, w szczególności carskiej Rosji, która nie zamierzała przyglądać się biernie rozwojowi wypadków za swoją zachodnią granicą. Ona – jak i pozostali rozbiorcy: Austria i Prusy – już od dawna szła odmienną drogą politycznego rozwoju. Nie stawiała na rozpieszczanie kolejnymi przywilejami zachłannej arystokracji, ale dążyła do centralizacji władzy. A to właśnie ona umożliwiała prowadzenie wyraźnej i skutecznej imperialnej polityki międzynarodowej. Caryca Katarzyna II wsparła przeciwną reformom w Polsce konfederację targowicką, która pod hasłem – a jakże! – ”obrony zagrożonej wolności” położyła kres marzeniom o przemianie kraju w monarchię konstytucyjną. […]

Twórcy Konstytucji nie wzięli pod uwagę tego, że jej uchwalenie wywoła skrajny opór konserwatywnie nastawionej – tzn. zainteresowanej zachowaniem status quo – arystokracji. I – jak wspomniałem – Prus, Austrii i Rosji, które dysponowały efektywniejszą w tamtych warunkach kulturą polityczną. Zatem wróg znajdował się nie tylko na zewnątrz kraju, ale też w obrębie jego granic. W takiej sytuacji – jak się wydaje – należało działać w sposób bardziej ostrożny, obliczony na zrealizowanie reform politycznych w dłuższym okresie. Z perspektywy czasu, uchwalenie Konstytucji 3 Maja wydaje się być w swej wymowie symbolicznej gestem pięknym, ale również nierozważnym i nierozsądnym.

Brzmi to zaskakująco, ale Polskę w otchłań nieistnienia popchnęła – i jest to niewątpliwie jeden z największych paradoksów w historii naszej Ojczyzny – chęć uratowania kraju. Bowiem lawina, którą wywołało uchwalenie Konstytucji, starła Polskę z mapy Europy na 123 trudne lata.

Cały artykuł „Czy uchwalenie Konstytucji 3 Maja było błędem, który kosztował Polskę niepodległość?”  –  TUTAJ

Polecamy także:

Muzeum Historii Polski – Uchwalenie Konstytucji 3. Maja   –   TUTAJ

Lubelskie Archiwum Cyfrowe – Okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 Maja   –  TUTAJ

Gazeta Wrocławska – Katarzyna Kaczorowska, Historia. Konstytucja 3 maja podpisana przez intrygę                                                                                                                                                    –  TUTAJ

Polecamy także jeszcze inny punkt widzenia – na portalu HISTMAG.ORG, autorstwa Sebastiana Adamkiewicza w artykule „Konstytucja 3 maja – wola narodu czy zamach stanu?”   –   TUTAJ