W ramach porannych propozycji lektur prezentujemy dziś publikację, która w całości poświęcona jest wiodącemu problemowi naszego „Obserwatorium”: zmianie w polskich szkołach. Jest to ebook, wydany przez Akademię Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, zatytułowany „Zrozumieć szkołę. Konteksty zmiany”.

Foto:www.ptp-pl.org/pl

Dr. hab. Joanna Madalińskia-Michalak podczas XII Zjazd Delegatów Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego w czerwcu 2017 roku.

Aby pobudzić „apetyt” na tę lekturę, na początek proponujemy „posmakowanie” próbki fragmentów jednego z jej rozdziałów, autorstwa przewodniczącej Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, dr. hab. Joanny Madalińskiej-Michalak, * prof. Uniwersytetu Warszawskiego, który nosi tytuł „Dyrektor szkoły a przywództwo partycypacyjne”:

Szkoła jako określona, konkretna placówka edukacyjna jest z założenia miejscem interakcji zachodzących między grupami wewnątrzszkolnymi – dyrektorem, nauczycielami, pracownikami administracji i obsługi, uczniami i rodzicami. W każdej z tych grup wewnątrzszkolnych można zidentyfikować, podobnie jak w otoczeniu społecznym szkoły, rozmaitego rodzaju przywódców. Jednakże w szkole, w odróżnieniu od jej otoczenia zewnętrznego, można w sposób intencjonalny tworzyć warunki do kształtowania cech sprzyjających rozwojowi postaw przywódczych wśród nauczycieli czy uczniów. Zasadnicze zadanie w tym zakresie przypisuje się dyrektorowi szkoły**, na co wskazują zarówno naukowe doniesienia, jak i wskazania polityki oświatowej. […]

W publikacjach naukowych coraz częściej podkreśla się wagę roli przywódczej dyrektora szkoły i umiejętności budowania przez dyrektora potencjału przywódczego szkoły. Jednocześnie dowodzi się, że rozważania nad przywództwem w szkołach nie powinny się koncentrować jedynie na przywództwie formalnym dyrektora szkoły, ale powinny się rozciągać na przywództwo nauczycieli, uczniów i rodziców, które może występować w postaci przywództwa formalnego, bądź nieformalnego. Badania nad przywództwem w szkole pokazują, że skuteczne przywództwo jest oczywiście nieodłącznie związane z dyrektorem szkoły, który często pełni kluczową rolę w motywowaniu pracowników i sprzyjaniu zmianie w szkole, lecz nie mniej istotną rolę odgrywa każdy nauczyciel, który wnosi swój wkład w kształtowanie wizji szkoły i jej kulturę organizacyjną (Day i in., 2000; Flores, 2014; Snoek, 2014; Angelle, Teague, 2014). Badania dowodzą, że dyrektor współczesnej szkoły powinien dostrzegać zdolności przywódcze nauczycieli, uczniów czy rodziców i znajdować sposoby na ich wzmacnianie.** Sukces przywództwa nauczycieli zależy w dużym stopniu od przyjętego przez dyrektora szkoły podejścia do dzielenia się władzą w szkole. Badania pokazują, że nauczyciele chętniej podejmują się pełnienia ról przywódczych w szkole, jeśli są stymulowani do tego przez swoich dyrektorów szkół (Angelle, Teague, 2014). […]

Atrybuty dyrektorów szkół, którzy są uznawani za skutecznych przywódców edukacyjnych – potrafiących skupiać wokół siebie innych i pociągnąć ich do osiągania ponadprzeciętnych rezultatów – pomagają wyjaśnić, dlaczego potrafią oni niejednokrotnie działać wbrew zastanym warunkom, by tworzyć uczniom możliwości uczenia się i sprzyjać ich osiągnięciom edukacyjnym. Jedną z istotnych cech/umiejętności działania tych dyrektorów jest wzbogacanie pozytywnych doświadczeń nauczycieli poprzez ich partycypację w przywództwie w szkole. Przed dyrektorem szkoły, który kładzie nacisk na partycypację nauczycieli w przywództwie i jednocześnie dąży do wzmocnienia potencjału przywódczego w szkole, stoją różnego rodzaju wyzwania. Dyrektor powinien szczególne znaczenie przypisać:

− określaniu kierunku, tzn. określaniu porywającej wizji i misji wiążących się z systemem wartości i z potrzebami klientów szkoły, przyczyniając się w ten sposób do tworzenia strategicznego planu działania;

− korelowaniu, tzn. tworzeniu struktur organizacyjnych, systemów oraz procesów operacyjnych, które są zgodne z wizją, a także misją szkoły i realizują potrzeby wszystkich;

− uprawnianiu, tzn. delegowaniu odpowiedzialności na innych i tworzeniu sytuacji, w których nauczyciele mają coraz większe poczucie wpływu na to, co dzieje się w szkole poprzez partycypowanie w przywództwie (Madalińska-Michalak, 2015, s. 211).

Przywództwo partycypacyjne wymaga, aby dyrektor szkoły stymulował kształtowanie w szkole kultury opartej na pełnej współpracy, gdzie dąży się nie tyle do delegowania uprawnień, co zwiększania stopnia włączania pracowników w życie szkoły i dystrybucji przywództwa (zob. Madalińska-Michalak, 2013, s. 41). „Dystrybucja przywództwa to podstawa dla wyzwalania potencjału nauczycieli, umożliwiania im rozwoju, rozwijania i wzmacniania ich poczucia odpowiedzialności. Sprzyja temu tworzenie przez dyrektorów szkół warunków do współpracy, zespołowego uczenia się, zmiany zachowań w celu zdobycia nowej wiedzy oraz modyfikacji sposobu myślenia i działania” (tamże). W szkole, w której mamy mieć do czynienia z przywództwem partycypacyjnym niezmiernie ważne jest, aby każdy pracownik szkoły przyjął odpowiedzialność przywódczą za swoją pracę. Odpowiedzialność przywódcza jest rozłożona, na ile to jest tylko możliwe, na całą szkołę jako na organizację. Nie jest przy tym traktowana tylko jako swoistego rodzaju narzędzie kontrolowania i de facto zamknięcia potencjału przywódczego wybranych członków grona pedagogicznego w ograniczonych ramach. […]

*Pani dr hab. Joanna Madalińskia-Michalak już od dawna zajmuje się naukowo problemem przywództwa w oświacie. Między innymi podczas X Kongresu Zarządzania Oświatą OSKKO we Wrocławiu (28 września 2015 r.), wraz z dr Antonim Jeżowskim, podczas wystąpienia „Dyrektor polskiej szkoły: przywództwo a zarządzanie” prezentowała wybrane treści świeżo wydanej przez ORE książki zatytułowanej „Dyrektor szkoły – koncepcje i wyzwania. Między teorią a praktyką”. [Zobacz: Relacja z X Kongresu… – TUTAJ]

**Podkreślenia i pogrubienia w cytowanym tekście – redakcja OE

Obszerniejszy fragment tego rozdziału – TUTAJ

Cała praca „Zrozumieć szkołę. Konteksty zmiany” – plik pdf –  TUTAJ