Dzisiaj (17 września 2022 r.) prezentujemy fragmenty raportu z badania sondażowego, przeprowadzonego w 2019 roku, zatytułowanego „Pozytywny Internet i jego młodzi twórcy”, który powstał pod redakcją  prof. Jacka Pyżalskiego.

 

 

Celem tych badań było rozpoznanie doświadczeń i przekonań młodych twórców internetowych, ich  motywacji oraz praktyka  tej twórczości. W badaniu wzięło udział stu młodych internetowych twórców: 74 dziewczęta i 26 chłopców. Zdecydowana większość badanych internautów prowadziła blogi lub profile na portalach społecznościowych. Tylko jedna osoba prowadziła kanał muzyczny na YouTubie.  Badania realizowane były za pomocą wywiadów swobodnych –  z listą ogólnych dyspozycji.

 

Oto wybrane fragmenty tekstu tego opracowania – w tym screen spisu treści – oraz link do pliku z jego pełną wersją:

 

 

 

[…]

 

Dlaczego warto badać to, co badaliśmy? Jacek Pyżalski

 

Internetem w kontekście wykorzystania go przez młodych ludzi interesują się zarówno badacze, jak i opinia publiczna. Wiele na temat tego użytkowania jest dyskusji i sporów, w których trudno o jednoznaczne konkluzje dotyczące wpływu internetu na rozwój młodego pokolenia. Wyniki badań przedstawione w raporcie wskazują zresztą, że jednoznaczność w tym zakresie jest nie tylko niemożliwa, lecz także niewskazana. rozważaniom na ten temat towarzyszy często sporo emocji, a rzadziej pogłębiony racjonalny namysł wynikający z empirycznych przesłanek.

 

Jednocześnie wykorzystanie sieci, szczególnie dzięki upowszechnieniu internetu mobilnego wśród młodych ludzi, masowo rośnie. Przykładowo w stanach Zjednoczonych odsetek nastolatków, którzy korzystają z internetu „prawie bez przerwy”, w ciągu dwóch lat się podwoił (sięgając poziomu 65%). W Wielkiej Brytanii ponad 37% brytyjskich piętnastolatków to „ekstremalni aktywni internauci” definiowani przez Organizację Współpracy Gospodarczej i rozwoju (OecD) jako tacy, którzy używają internetu przez powyżej sześć godzin w typowy weekendowy dzień (Frith, 2017). W podobnych badaniach w Polsce (np. Nastolatki 3.0) 80% pytanych wskazuje, że z internetu korzysta wiele razy dziennie, cały czas (Tanaś i in., 2017). Podobne wyniki przynosi najnowsze badanie eU kids Online Polska 2018, które wskazuje, że ponad 82,5% młodych ludzi wielokrotnie w ciągu dnia korzysta ze smatrfona, by łączyć się z internetem (Pyżalski i in., 2019).

 

To jednak jedynie wskaźniki ilościowe dotyczące czasu korzystania z sieci. są one oczywiście istotne i jednoznacznie wysokie, nie pozwalają jednak na rozpoznanie pełnego obrazu. konieczna jest analiza jakości rzeczywistych działań podejmowanych w tym czasie. istotne jest zatem to, co się kryje pod wysokimi wskaźnikami ilościowymi, co i dlaczego młodzi ludzie robią online i jak wygląda zróżnicowanie charakteru podejmowanych działań w całej populacji? To ważne pytanie, gdyż właśnie jakość aktywności online jest szczególnie istotna, kiedy mówimy o wartości korzystania z internetu dla indywidualnego rozwoju, a także jego szerszej wartości społecznej. Takie pogłębione diagnozy dostarczają ważnych przesłanek dla konkretnych rozwiązań pedagogicznych, przede wszystkim z zakresu edukacji medialnej.

 

 

Niestety nasza wiedza dotycząca jakościowego aspektu działań młodych ludzi w internecie nie jest wystarczająca. Wiemy co prawda z badań ilościowych, jakie aktywności online są podejmowane, także w kontekście podstawowych zmiennych społeczno-demograficznych. Znacząco mniejsza jest już nasza wiedza o ich kontekstowym, głębszym wymiarze. Więcej tu zatem perspektywy z oddalenia, a mało takiej, gdzie udajemy się w głąb, poznając perspektywę samych zaangażowanych młodych ludzi. Przeprowadzone przez nas badania mają częściowo przynajmniej wypełniać te niedostatki, choćby dzięki zastosowaniu rzadziej wykorzystywanej w badaniach funkcjonowania młodych ludzi online metodologii – badań jakościowych, w tym przypadku w postaci wywiadów narracyjnych.

 

Interesującą nas grupą byli szczególnie aktywni internauci: blogerzy, youtuberzy, administratorzy społeczności online, którzy zarówno przygotowują sporo internetowych treści, jak i wykorzystują internet do komunikacji z odbiorcami swoich działań. Będziemy nazywać ich zbiorczo młodymi twórcami internetowymi. Wszystkie działania, podejmowane online przez przedstawicieli tej grupy, są czaso- i pracochłonne. interesowała nas więc grupa internautów, którą można potraktować jako elitarną, głównie ze względu na charakter ich działań podejmowanych w internecie. Jej przedstawiciele znajdują się z pewnością w mniejszości populacji młodych internautów. Potencjał internetu nie jest bowiem powszechnie wykorzystywany przez wielu młodych ludzi, na co wskazują wyniki szeregu badań ilościowych, prowadzonych na reprezentatywnych próbach (por. Pyżalski i in., 2019). Nasza grupa badanych potencjał ten wykorzystuje w sposób szczególny – można uznać, że za pośrednictwem i dzięki sieci potrafią uzyskać bardzo wiele.

 

W naszym obszarze zainteresowania umieściliśmy aktywności badanych podejmowane online. Jednocześnie najbardziej zależało nam na znalezieniu odpowiedzi na pytanie, dlaczego podejmują oni takie, a nie inne działania. Badaliśmy więc jakość użytkowania internetu wraz z jej szerszym kontekstem związanym z motywacją do takich działań, tego jak sami internauci je oceniają i interpretują, a także szerokiego kontekstu relacji społecznych, które się w przypadku takich działań tworzą lub ulegają modyfikacji. Ważny był dla nas także aspekt korzyści związanych z uczeniem się i samowychowaniem – kategoriami pedagogicznymi, nabierającymi nieco innego wymiaru ze względu na specyfikę nowych mediów. Podjęliśmy także temat problemów i niebezpieczeństw, jakie mogą być związane z taką aktywnością respondentów.

 

Obraz wykorzystania mediów przez młodych ludzi nie jest statyczny i szybko się dezaktualizuje, co dotyczy szczególnie powszechności wykorzystania poszczególnych narzędzi internetowych.

 

Ta dynamika obejmuje przykładowo korzystanie z platform społecznościowych, które choć ciągle dotyczy stanowczej większości nastolatków, wciąż ulega przemianom (Frith, 2017). Najnowsze badania amerykańskie pokazują, że młodzi ludzie nie skupiają się obecnie wokół jednej platformy mediów społecznościowych, jak to było jeszcze dwa lata temu. Obecnie tylko 1 na 10 nastolatków wskazuje Facebook jako główne medium społecznościowe, z którego korzysta (Pew research center, 2018). Wzory korzystania zmieniają się także wraz z nowymi możliwościami technologicznymi, np. nadawaniem transmisji na żywo (live streaming).

 

W ciągu ostatnich 15 lat podejmowano – na całym świecie, z perspektywy różnych dyscyplin naukowych – liczne badania dotyczące funkcjonowania młodych ludzi online. szczególnie ostatnia dekada charakteryzuje się znaczną intensywnością badawczą i publikacyjną (Pyżalski, 2012; Pyżalski i in., 2019; Valkenburg, Peter, 2011). W dotychczas przeprowadzonych badaniach można zauważyć kilka problemów, z których dwa omówimy bardziej szczegółowo.

 

Najważniejsza tendencja z punktu widzenia naszego projektu badawczego polega na tym, że większość dostępnych raportów koncentruje się na ryzykownej (ciemnej) stronie używania internetu przez młode pokolenie i takimi jej przejawami jak cyberprzemoc, uwodzenie online i wykorzystywanie seksualne małoletnich, dostęp do niewłaściwych treści, fałszywe informacje (fake news) czy w różny sposób definiowane uzależnienie od nowych mediów (np. Diomidious i in., 2016; Frith, 2017; Li, Wright, 2014).

 

Przeciwny kraniec funkcjonowania młodych ludzi w środowisku online, czyli działania o charakterze pozytywnym, jest dużo słabiej rozpoznany empirycznie (Diomidous i in., 2016; Pyżalski, 2017). W przypadku aktywności konstruktywnych, także na poziomie teoretycznym, mamy dotychczas uboższy zakres pojęciowy oraz istotnie mniej typologii porządkujących różne typy takiego działania (Pyżalski, 2017)

 

Oczywiście nie możemy mówić tu o całkowitym braku zainteresowania jasną stroną wykorzystania internetu przez młodych ludzi – pojawia się ona przecież nawet w dużych porównawczych projektach badawczych. są to zwykle populacyjne badania o charakterze ilościowym. Wystarczy choćby wspomnieć tu o szansach (opportunities) rozpoznawanych w badaniach eU kids Online (Pyżalski i in., 2019). Badania te jednak, wraz z rozpoznaniem zagrożeń, pozwalają jedynie szeroko – ale niestety także dość ogólnikowo – wskazać pozytywne wykorzystanie internetu i jego uwarunkowania. Zresztą, jak już wspomniano wcześniej, ilościowe podejście (najczęściej duże badania kwestionariuszowe) dominuje w badaniach większości zjawisk związanych z funkcjonowaniem młodych ludzi online. Zatem wciąż mało znamy kontekstowe aspekty pozytywnego zaangażowania młodych ludzi w świat internetu – nie wiemy, dlaczego młodzi, aktywni, pozytywni internauci takimi się stali, co dają im działania, które podejmują, czy czegoś się uczą, realizując je, jakie napotykają trudności itd.

 

Taki niedostatek badań i brak rozpoznania tego obszaru należy traktować jako istotną lukę w obrazie młodego pokolenia w kontekście jego funkcjonowania online. To z jednej strony brak o charakterze naukowym, a drugiej – wpływający na powszechny obraz życia młodych ludzi i ich postrzeganie przez pokolenie dorosłych: rodziców, nauczycieli, wychowawców. To z kolei kształtuje dominujące podejście w codziennej praktyce wychowawczej, które jest skoncentrowane na zachowaniach negatywnych i „walce” z nimi, sprowadzającej się do dominującej roli ochrony przed zagrożeniami. Dotyczy to zresztą funkcjonowania młodych ludzi w kontekście wykraczającym poza zachowania w internecie (Ostaszewski, 2014)

 

Drugą istotną tendencją, obok koncentracji na negatywach korzystania z internetu, jest traktowanie funkcjonowania online jako wyizolowanej sfery funkcjonowania młodych ludzi, bez uwzględnienia szerszego kontekstu, także w wymiarze offline. Badacze często eksplorują określone aktywności młodych ludzi online i nie włączają do modeli badawczych podobnych wymiarów funkcjonowania offline i jego uwarunkowań. Dzieje się tak dosyć powszechnie, zarówno w przypadku badania działań dysfunkcjonalnych, jak i konstruktywnych. Nie dowiemy się zatem z takich badań, czy przejawiający agresję online są także agresywni poza internetem albo czy osoby dzielące się swoją twórczością online robią to także w innych kontekstach. Oczywiście nie każde badanie musi uwzględniać wszystkie aspekty, jednak szersza tendencja pomijania czy redukowania kontekstu offline w badaniach funkcjonowania młodzieży online z pewnością nie jest korzystna. Nie zbliżymy się, przy takim podejściu, do lepszego zrozumienia, co i dlaczego młodzi ludzie robią w internecie, jak to wpływa na ich funkcjonowanie. całościowe podejście, uwzględniające szerszy kontekst życia młodych ludzi, w wielu przypadkach przynosi bardziej pogłębiony wgląd w interesujące nas problemy. są oczywiście wyjątki – jak choćby polskie badania pokazujące związki pomiędzy korzystaniem z kultury online i offline (Filiciak, Homfokl, Tarkowski, 2012).

Świadomość nakreślonych wyżej tendencji wpłynęła na to, w jaki sposób określiliśmy cel naszych badań i dokonaliśmy wyboru podejścia metodologicznego.

 

Po pierwsze, skoncentrowaliśmy się na „zaniedbanej” grupie respondentów, czyli młodych ludziach podejmujących w internecie działania konstruktywne, które zdefiniowaliśmy i określiliśmy jako prospołeczne i prorozwojowe. Naszą grupą badawczą stali się więc blogerzy, youtuberzy, administratorzy wartościowych forów dyskusyjnych i inni młodzi ludzie, którzy stanowczo „wybijają się” w wykorzystaniu internetu. Jesteśmy zatem zainteresowani potencjalnie jasną, pozytywną stroną wykorzystania sieci przez młodych ludzi.

 

Warto w tym miejscu wspomnieć, że choć większość naszych badanych zajmuje się blogowaniem, nie można zawęzić tytułu badania i stwierdzić, że to po prostu badanie blogerów. Pamiętajmy, że nawet ci, którzy są blogerami, nie są łatwi do zaklasyfikowania w tej właśnie grupie, gdyż formuła bycia blogerem stale ewoluuje (Polcyn-Matuszewska, 2014). Ponadto nasi badani korzystają często z różnych platform, które są w różnym stopniu spójne, np. kanału YouTube, fanpage’a na Facebooku, administrują wartościowymi stronami itd. Nie we wszystkich tych kanałach ich działania są regularne, tak jak dzieje się w przypadku blogerów. Interesują nas zatem wszystkie młode osoby, które publikowanie własnych treści i wytworów łączą z szeroką komunikacją online ze swoimi odbiorcami.

 

Po drugie, ze względu na to, że temat jest mało rozpoznany, przyjęliśmy metodologię jakościową, decydując się na przeprowadzenie wywiadów narracyjnych dotyczących szerszego kontekstu funkcjonowania badanych. Wyniki badania należy więc traktować jako eksploracyjne. Zdajemy sobie sprawę, że dotyczą one wybranej grupy aktywnych młodych internautów – ze względu na wiek, ale też specyfikę podejmowanych przez nich aktywności online. Oznacza to, że prawidłowości w innych grupach mogą się różnić od tych, które zidentyfikowaliśmy w naszych badaniach. chociaż uzyskaliśmy bogaty materiał i staraliśmy się go dogłębnie przeanalizować, to istnieje spore prawdopodobieństwo, że nie wszystkie istotne kwestie udało się odnaleźć i opisać. Z pewnością materiał może stanowić jednak punkt wyjścia do dalszych badań prowadzonych przez krytycznych badaczy.

 

Nasza uwaga była skupiona głównie na historii szczególnego zaangażowania w działania online (także w kontekście tego, co młodzi ludzie robią poza internetem), relacji społecznych powiązanych z takimi działaniami, ich przejawów, korzyści oraz problemów z tym związanych. Zależało nam na tym, aby uzyskać wstępny materiał, który pozwoli jak najlepiej opisać tę właśnie wciąż „tajemniczą” grupę. Wszyscy bowiem wiemy, że ona istnieje, jednak stosownego materiału badawczego jest wciąż bardzo niewiele.

 

Mówiąc o korzyściach, należy wspomnieć, że wykraczają one poza te, które są udziałem naszych respondentów. Z ich aktywności online korzystają także inni ludzie, w tym osoby młode, stanowiące znaczny odsetek odbiorców (publiczności).

Uzyskane przez nas wyniki są miejscami zaskakujące. Przeczą one w wielu kwestiach oczywistościom na temat funkcjonowania młodych ludzi online. Pojawił się też szereg wątków, które chcielibyśmy pogłębić w przyszłości (do czego zachęcamy też innych badaczy).

 

[…]

 

Rekomendacje

 

Zmiana paradygmatu uczenia się

 

>Nowoczesna edukacja młodych ludzi aktywnie i twórczo korzystających z nowych technologii wymaga odejścia od transmisyjnego modelu nauczania opartego na prostym i ujednoliconym przekazie wiedzy na rzecz rozwiązań pedagogicznych stawiających ucznia w centrum uwagi, opartych na współpracy i partnerskim zaangażowaniu wszystkich uczestników procesu edukacyjnego.

 

>Zdecydowana większość badanych internautów wykorzystuje nowe technologie do poszukiwania wiedzy i ciągłego podnoszenia poziomu swoich kompetencji. W naturalny i intuicyjny sposób realizują ideę nieformalnego uczenia się przez całe życie (life-long learning). Tę koncepcję uważa się za jeden z warunków budowania społeczeństwa opartego na wiedzy, płynnie adaptującego się do szybkiego postępu technologicznego. Warto, aby nauczyciele, bazując na naturalnej ciekawości i technicznych umiejętnościach uczniów, wspierali i zachęcali ich do jak najszerszego wykorzystywania różnorodnych kanałów zdobywania wiedzy.

 

>Młodzi ludzie chcą się uczyć, gdy widzą sens swojego zaangażowania, gdy ich działalność jest praktyczna i dotyka bliskiej im rzeczywistości oraz trafia do podobnych do nich odbiorców. W procesie kształcenia należy więc w większym niż dotychczas stopniu wykorzystywać podejście oparte na koncepcji „uczenia się przez doświadczenie”, np. poprzez zindywidualizowane projekty edukacyjne, które wspierają kreatywne podejście do zadań i promują innowacyjne myślenie, angażują w praktyczne działania, a ponadto wyposażają uczniów w ważne umiejętności społeczne, takie jak współpraca, komunikacja czy prospołeczne zaangażowanie.

 

>Sfery życia młodych ludzi online i offline przenikają się wzajemnie. Młodzież działająca aktywnie w sieci chętnie angażuje się także w prospołeczne działania poza nią. Warto, aby dorośli – nauczyciele i rodzice – mieli świadomość wartości zaangażowania młodych ludzi w świecie online, nawet jeśli początkowo nie jest ono powiązane z działaniami w środowisku szkolnym czy lokalnym. Dorośli mogą być tu inspiracją dla młodych w kierunku rozszerzenia funkcjonowania poza sferę internetu i realizowania projektów również w świecie offline.

 

>Z doświadczeń badanych internautów wynika, że postrzegają oni swoją aktywność online głównie jako hobby, pasję, choć część z nich otwarcie mówi o chęci przekształcenia jej w profesjonalną działalność zawodową w przyszłości. Jednocześnie ich doświadczenie i umiejętności wydają się w znacznej mierze nieobecne i niezauważane w szkole. W procesie edukacyjnym warto docenić i wykorzystać ten ukryty potencjał uczniów.

 

Zmiana w obszarze procesów motywacyjnych

 

>Internetowi twórcy obalają mit o wyższości krytyki nad pochwałą. Wzmocnienia pozytywne, a nie kary czy surowa krytyka, mają dla nich zdecydowanie większy potencjał motywujący i sprawiają, że młodzi sami sobie wyznaczają trudniejsze cele i obowiązki.

 

>Wyniki badania pokazują, jak wrażliwe są nastolatki na krytyczne komentarze pod swoim adresem, szczególnie wyrażane przez osoby znaczące. Niesprawiedliwe i krzywdzące komentarze, obrażanie i wyśmiewanie ich poglądów i przekonań mogą być powodem do wycofania się z lubianej i pożytecznej społecznie działalności.

 

>Konstruktywna krytyka, rozumiana jako rzetelna informacja zwrotna, jakkolwiek niełatwa do przyjęcia, jest bardzo ceniona przez młodych twórców i może stanowić bodziec do rozwoju.

 

Zmiana w relacjach nauczyciel–uczeń

 

>Badane nastolatki nawiązują szeroką sieć kontaktów z osobami o podobnych zainteresowaniach, współtworząc wyspecjalizowaną internetową społeczność uczącą się. sieci współpracy są dla nich forum wymiany wiedzy i umiejętności znacznie mniej hierarchicznym i jednokierunkowym niż przeciętna szkolna relacja nauczyciel–uczeń. W internetowej społeczności młody twórca uczy się, ale również uczy innych, słucha ekspertów, ale sam również bywa ekspertem. W tym kontekście wymiana wiedzy na bardziej partnerskich zasadach, gdzie czasami nauczyciel, a czasami uczeń jest ekspertem, wydaje się bardziej efektywnym sposobem uczenia się.

 

>Działalność młodych ludzi w internecie przyzwyczaja ich do innego sposobu uczenia się, wymuszając niejako uczenie się specjalistyczne i wieloaspektowe. Odwraca to utrwalony i powszechnie znany model edukacji, prowadząc w kierunku stopniowej zmiany ról nauczyciel ekspert vs uczeń ekspert.

 

>Młodzi internauci w zdecydowanej większości chętnie uczą się od innych – wymieniają opinie, korzystają z czyjejś wiedzy i umiejętności, słuchają konstruktywnej krytyki – ale zazwyczaj w kontekście nabywania praktycznej wiedzy, potrzebnej do rozwiązania stojących przed nimi problemów. Te dane sugerują potrzebę rekonstrukcji modelu nauczania, opierając go w znacznej mierze na osobistym zaangażowaniu uczniów w rozwiązywanie praktycznych problemów.

 

>Młodzi internetowi twórcy otwarcie mówią o ogromie wiedzy, jaką przyswoili, aby realizować swoje pasje, a jednocześnie zauważają własne trudności w radzeniu sobie z relacjami w sieci. Wiedza i kompetencje młodych ludzi mogą więc być fragmentaryczne – pogłębione w aspektach związanych z ich pasjami, a niewielkie w innych obszarach. Wydaje się, że taka sytuacja zmienia rolę i zadania nauczyciela. Przestaje on być już dostarczycielem całej wiedzy, a staje się kimś w rodzaju przewodnika-odkrywcy, którego zadaniem jest odnaleźć i wypełnić luki w wiedzy i pomóc w powiązaniu ze sobą różnych fragmentów w spójną całość. […]

 

 

 

Plik z pełną wersją raportu „Pozytywny Internet i jego młodzi twórcy” – TUTAJ

 

 

 

Źródło: file:///C:/Users/LENOVO/Downloads/