Proponuję na początek nowego tygodnia najnowszy tekst Jarosława Pytlaka z jego bloga „Wokół Szkoły”. To jego kolejny komentarz do aktualnej sytuacji wokół dalszych losów ministerialnego projektu „Kompas Jutra” Jako że nie jest on krótki – zamieszczam jego – co prawda obszerne – fragmenty, Ale także link do pełnej wersji:

                                                                 Podpisze czy nie podpisze?!

Mowa oczywiście o podpisie Karola Nawrockiego pod ustawą wprowadzającą reformę edukacji „Kompas Jutra”. Sporo osób się tym emocjonuje, choć ja uważam, że niepotrzebnie. Otóż, Drogi Czytelniku, niezależnie od decyzji lokatora Dużego Pałacu, będzie to polityczny sukces Barbary Nowackiej. Jeśli podpisze, ministra uzyska możliwość pełnej realizacji swojego opus magnum, które postawi ją w szeregu osób znanych w historii polskiej edukacji, tuż obok innej sławnej reformatorki, Anny Zalewskiej. Jeżeli zaś nie podpisze –  będzie mogła do końca życia opowiadać, jak cudownie byłoby w polskiej szkole, gdyby nie obstrukcja prezydenta, i chodzić w nimbie męczeństwa.

Decyzja Karola Nawrockiego nie ma też specjalnego znaczenia dla rodzimej edukacji, która tak czy inaczej pozostanie na straconej pozycji. Podpis będzie oznaczał zgodę na wprowadzenie w życie źle pomyślanej reformy, pomijającej niemal wszystkie istotne problemy, z jakimi borykają się placówki oświatowe, z magiczną wiarą, że rozwiążą się przy okazji. Brak podpisu – chaos prawny, próby wprowadzenia na siłę przez MEN zaplanowanych rozwiązań, byle tylko wykazać się sprawczością i przeforsować jak najwięcej swoich pomysłów. Bez ponoszenia odpowiedzialności za złe skutki, bowiem tymi zawsze będzie można obciążyć prezydenta. Już padają takie buńczuczne zapowiedzi omijania prawa, co w przypadku Ministerstwa, bądź co bądź, Edukacji brzmi dość żenująco, choć na pewno jest zgodne z obecnymi – wysokimi inaczej – standardami demokracji.

Osoby zainteresowane polityką próbują przewidzieć, co może wpłynąć na ostateczną decyzję, przy czym żadna ze znanych mi analiz nie dotyczy sedna, czyli interesu społecznego. Zawsze jest to po prostu polityka, rozumiana w kategoriach osobistych/partyjnych korzyści poszczególnych jej aktorów. Weto wydaje się bardziej prawdopodobne, bo ani wcześniejsze decyzje Barbary Nowackiej (choćby w sprawie redukcji wymiaru godzin religii w szkole), ani deklarowane cele „Kompasu Jutra” nie zgadzają się z poglądami najbardziej konserwatywnej części polskiego społeczeństwa. Podpis byłby dla wielu zwolenników prezydenta po prostu niezrozumiały. Z drugiej strony jednak w Pałacu może zwyciężyć kalkulacja, że danie zielonego światła na źle przygotowane, wprowadzane naprędce zmiany, w perspektywie wyborów parlamentarnych 2027 okaże się politycznym złotem. Każda reforma budzi bowiem napięcia społeczne, związane zarówno z nieuchronnymi problemami realizacyjnymi, jak i poczuciem zawodu, że piękne obietnice nie przekładają się dostatecznie szybko na radykalną poprawę sytuacji. Przypomnę w tym miejscu, że gimnazja potrzebowały kilkanaście lat, by jako tako okrzepnąć, a i tak do końca miały wielu przeciwników. Teraz, w czasach daleko mniej spokojnych, emocje, żywione zawiedzionymi nadziejami na natychmiastową poprawę, będą buzować w każdym zakątku systemu.

x          x          x

Czytelnicy bloga „Wokół szkoły” doskonale znają mój krytyczny stosunek do reformy szykowanej pod kierunkiem Barbary Nowackiej. Ma on wiele przyczyn. O jednej wspomniałem już wcześniej – nie dotyka ona najbardziej palących problemów polskiego systemu edukacji. Na przykład, ignoruje fatalne warunki pracy nauczycieli, potworną biurokratyzację i paragrafizację funkcjonowania placówek oświatowych, mnożące się konflikty pomiędzy dorosłymi, w które coraz częściej wciągane są dzieci, czy przygniecenie nauczycieli trudną do ogarnięcia liczbą orzeczeń i opinii, wymagających dostosowania warunków nauki. Przede wszystkim jednak „Kompas Jutra” stanowi ogromną stratę czasu, którego zabraknie na rzetelną debatę o autentycznych potrzebach systemu edukacji i sposobach przeciwdziałania kryzysowi szkoły – instytucji społecznej powołanej w celu kształcenia młodego pokolenia. Pisałem o tym z górą rok temu w artykule „Zamiast lepić absolwenta, zbudujmy szkołę na nowo!”. Niestety, przesyłka trafiła na Berdyczów.

[…]

Aby właściwie ocenić skalę wyzwania trzeba wziąć pod uwagę, że rozważamy przeprowadzenie zmian w systemie edukacji dużego europejskiego państwa. Mają one dotyczyć ponad sześciu milionów młodych ludzi i z górą połowy miliona nauczycieli. To ogromne przedsięwzięcie społeczne i jako takie powinno być przygotowane z największą starannością.

Niestety, podejmując przygotowania do reformy nie przeprowadzono żadnej kompleksowej, naukowej analizy obecnego stanu polskiej edukacji. Nie poddano też analizie zasobów systemu: ani ludzkich, ani materialnych.

Przygotowywana reforma nie opiera się na żadnym fundamencie pedagogicznym; pod jej założeniami nie podpisały się żadne autorytety pedagogiczne. Wszystko zaczyna się i kończy na Instytucie Badań Edukacyjnych, całkowicie zależnym od Ministerstwa Edukacji Narodowej zarówno w zakresie obsady kierownictwa, jak i finansowania działań. Wśród decydentów obu tych instytucji, pojawiających się publicznie w kontekście reformy, nie ma nikogo kompetentnego w zakresie pedagogiki, ani posiadającego doświadczenie zawodowe z placówki oświatowej.

[…]

Rzetelności reformatorskiego dzieła nie sprzyja absurdalnie krótki czas przewidziany na przygotowania – zaledwie nieco ponad półtora roku. Tyle czasu to wymaga przygotowanie dobrego podręcznika. Może gdyby było to godziwe pięć lat, to i współpraca z ekspertami wyglądałaby inaczej?! Przedstawiciele ministerstwa podkreślają, co prawda, że w pierwszym roku zmiany dotyczyć będą tylko dwóch roczników uczniów (klas pierwszych i czwartych SP), jednak – o czym już nie mówią, nawet w tym przypadku musi być gotowa koncepcja programu na pełne osiem lat. Korygowanie błędów w toku realizacji – eufemistycznie określane jako „kroczący” charakter reformy – jest eksperymentem na żywym organizmie. Tym bardziej, że cała koncepcja, w tym jej nowatorskie elementy metodyczne, pozbawiona jest nie tylko niezależnej recenzji, ale także pilotażu.

Formalnie rzecz biorąc, pilotaż się odbył. Przeprowadzono go w ciągu minionego miesiąca (!) placówkach kierowanych przez ambasadorów reformy. Każda z nich mogła wybrać dowolny (!) element reformy. Opierając się na fejsbukowych ogłoszeniach dowiedziałem się, że gdzieś odbył się tydzień projektowy w klasach 1-3, gdzie indziej dzień projektowy w klasach 4-8. Na pewno były to wydarzenia dobre dla lokalnych społeczności szkolnych, wciągające jeszcze bardziej ambasadorów w dzieło reformy, ale powiedzmy sobie wprost – żaden to pilotaż rozwiązań, które już za 10 miesięcy mają obowiązywać wszystkie szkoły w Polsce.

W tym miejscu muszę podkreślić, że obowiązująca obecnie narracja MEN, jakoby wiele szkół już dzisiaj działało tak, jak przewiduje reforma, i chodzi tylko o upowszechnienie tych praktyk, jest z gruntu bałamutna! Niektóre szkoły wyróżniają się zazwyczaj na skutek pewnego splotu okoliczności. Należy do nich, przede wszystkim, posiadanie wyrazistego lidera oraz życzliwego, wspierającego otoczenia społecznego, w tym organu prowadzącego. Dopiero na tej podbudowie powstają szczególnie sprawne zespoły pedagogiczne i udane inicjatywy lokalne, które, uwaga, zazwyczaj są unikalne, specyficzne dla danej placówki. Nie istnieje mechanizm przeniesienia dobrych praktyk z jednej placówki do drugiej, bo nie ma możliwości przeniesienia specyficznych warunków działania, w tym sklonowania lidera. Dlatego celem zmian w edukacji powinno być takie projektowanie prawa oświatowego (w tym podstaw programowych), by ułatwiało tworzenie lokalnych inicjatyw, zwiększając tą drogą liczbę placówek dobrych i bardzo dobrych. Wspieranie autonomii nauczycielskiej. Tymczasem „Kompas Jutra” podąża w kierunku przeciwnym – unifikacji, pod złudnym pretekstem wyrównywania szans edukacyjnych. Pod tym względem jego igła nie wskazuje północy, ze znajdującą się tam wyśnioną w edukacyjnej bańce Finlandią, ale raczej wschód i to niezbyt daleki.

Śledząc wypowiedzi na temat reformy, także jej propagatorów, często słyszę, że nie jest ona idealna, że zawiera błędy, ale też ma wiele mocnych stron. Nie wskazałem tych ostatnich w moim artykule, nie dlatego, że ich nie dostrzegam, ale dlatego, że absolutnie nie równoważą one szkód, których się spodziewam. Nie uważam za wskazane uspokajanie sumienia, że „robimy co jest możliwe, bo jakaś zmiana musi nastąpić” – to cytat z mojej rozmowy z jedną z ekspertek IBE. Polska edukacja potrzebuje starannie przygotowanej reformy, opracowanej przez naprawdę niezależnych ekspertów, poprzedzonej analizą potrzeb i możliwości oraz rzetelnym pilotażem. Na krótką metę – potrzebuje spokoju, możliwości popracowania choć przez dwa-trzy lata bez radykalnych zmian. Niewielkich korekt tam, gdzie są możliwe bez rujnowania dotychczasowego dorobku. Bez obaw, że za dwa lata przyjdzie nowa władza, zmiecie to, co zrobiła obecna i wprowadzi swoje własne porządki.

Przyznaję, że przemawia przeze mnie złe doświadczenie z poprzednimi reformami, ale też nie widzę żadnego punktu zaczepienia, który pozwoliłby mi uwierzyć, że tym razem będzie inaczej. Nigdy nie będzie inaczej, póki o systemie edukacji będą decydować politycy. Niektóre państwa europejskie już to pojęły, my będziemy uczyć się na kolejnych błędach.

Cały tekst „Podpisze czy nie podpisze?!”  –  TUTAJ

Źródło: www.wokolszkoly.edu.pl/blog/