Najważniejszym celem tego projektu było przeciwdziałanie problemom przemocy i agresji w szkole, którym pedagodzy starają się zapobiegać na różne sposoby. Projekt „Zebra w mieście” okazał się dla jego uczestników alternatywą przeciwko złym nawykom, a „terapia dobrem” miała wymierne skutki w postaci wielu przemian w mentalności, przewartościowaniu, w pracy nad własnymi słabościami.

Szkolny projekt „Zebra w mieście”, oparty na bajce terapeutycznej, został opracowany wspólnie z Joanną Wróblewską – nauczycielką języka polskiego – jako efekt wielu rozmów, dotyczących potrzeby włączenia uczniów, sprawiających problemy wychowawcze, w działania na rzecz innych, słabszych, chorych, a także pomysłem na tzw. „terapię dobrem”, w której każdy młody człowiek może doświadczyć dobra w sobie i jednocześnie podzielić się nim z innymi. Realizacja projektu odbyła się w następujących miejscach: w Klinice Hematologii i Onkologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Gdańsku, w szpitalu dziecięcym św. Wojciecha w Szczecinie, w świetlicach opiekuńczo-wychowawczych „Koniczynka”, „Magdalenka” i „Tratwa” w Szczecinku, przedszkolach integracyjnych „Tęcza” i „Miś” w Szczecinku, a także w Ośrodku Terapii zajęciowej „ATUT” oraz w naszym Gimnazjum nr 1 w Szczecinku.

Głównymi założeniami projektu były: zintegrowanie społeczności szkolnej (Uczniowie z Parlamentu Uczniowskiego*, uczniowie z klasy integracyjnej) oraz włączenie młodzieży z grupy socjoterapeutycznej do działalności na rzecz społeczności lokalnej – szczególnie dla osób z niepełnosprawnością, chorych, żyjących na marginesie społeczeństwa. Ponadto położono nacisk na kształtowanie pozytywnej postawy wobec osób z niepełnosprawnością, chorych, motywowania do przełamywania barier i lęku przed osobami z niepełnosprawnością, budowanie poczucia wspólnoty grupowej, budowanie pozytywnego obrazu siebie oraz rozwój empatii.

Gimnazjum nr 1 w Szczecinku jest szkołą z oddziałami integracyjnymi, do której uczęszcza ok. 400 uczniów. Stanowią oni grupę adolescentów w swym najważniejszym i najtrudniejszym okresie życiowym, w którym dochodzi do kształtowania się osobowości i który często  determinuje dalsze losy życiowe człowieka. Wówczas też kształtuje się  samoświadomość młodzieży, wiara we własne siły. Okres ten charakteryzuje ponadto łatwość ulegania wpływom pozytywnym, jak i negatywnym, oraz nasilone tendencje do uzależnień. W szkole zaobserwować można zmagania się  pewnej grupy uczniów z trudnościami życiowymi. Są to osoby z klas integracyjnych, z różnymi dysfunkcjami, które często funkcjonują na marginesie społeczności uczniowskiej, z uwagi na brak akceptacji dla ich „inności”. Następna grupa uczniów to młodzież zaniedbana wychowawczo, sprawiająca kłopoty wychowawcze w szkole, bez właściwych perspektyw, znudzeni, czujący się niepotrzebnymi w środowisku szkolnym. Zaangażowanie tych grup w pracę nad realizacją projektu stanowiło dla nich szansę na rozwój i zdobycie nowych doświadczeń. Ponadto projekt pełnił rolę terapeutyczną: rozwój empatii – poprzez działania na rzecz innych,  pokazanie młodzieży trudnej alternatywnych sposobów spędzania czasu wolnego (terapia dobrem). Wspólne działania tych grup młodzieży z członkami Parlamentu Uczniowskiego, zintegrowało środowisko uczniowskie.

Poprzez udział w projekcie uczniowie wykazali się kreatywnością, entuzjazmem i pewnością siebie, nauczyli się pracować z innymi i brać odpowiedzialność za swoje działania. Projekt ten, to możliwość urzeczywistniania pomysłów uczniów w szkole i poza nią. Jak wiedzą to ze swych codziennych doświadczeń nauczyciele pracujący z młodzieżą w tym wieku, adolescenci nie mają oporu przed wyładowaniem gniewu i innych emocji na osobie nauczyciela czy rodzica, w wyniku czego napięcie na linii dorosły – nastolatek wzrasta. Częste konflikty rówieśnicze objawiają się przemocą fizyczną, agresją werbalną. Problemy, związane z przemocą i agresją, jakie obserwujemy w szkole, to przede wszystkim: dyskryminacja, brak tolerancji, zaniżone poczucie wartości, nuda, brak wrażliwości, niska empatia, niewłaściwy system wartości. Podczas realizacji projektu uczniowie nabyli umiejętności twórczego współdziałania w zespole, co wpłynęło na budowanie atmosfery integracji i postawy tolerancji wobec wszystkich uczestników społeczności szkolnej i lokalnej. Udział w projekcie zaktywizował i zmotywował uczniów do pracy na rzecz innych, przełamał bariery i ograniczenia oraz wzmocnił ich poczucie wartości. Zdobyli umiejętności porozumiewania się i konstruktywnego rozwiązywania konfliktów. Została zaspokojona potrzeba aktywności społecznej i budowanie poczucia wspólnoty grupowej. Poczuli się podmiotami wobec zmieniającej się rzeczywistości. Jak to już napisałam, w szkole znajdują się uczniowie ze środowisk zaniedbanych wychowawczo, sprawiający kłopoty wychowawcze, którym praca w projekcie pomogła znaleźć alternatywną drogę, sposób, formę, uwrażliwiła,. pokazała, co jest dobre. Uzmysłowiła im, że warto się zmieniać na lepsze i że istnieją inne wartości (nastąpiło tzw. przewartościowanie). To wzmocniło ich niskie poczucie wartości. Dało szansę!

Realizatorami projektu „Zebra w mieście” była specjalnie utworzona grupa uczniów, powstała z połączenia tych zdolnych, utalentowanych, działających w Parlamencie Uczniowskim iż grupą uczniów objęta pomocą psychologiczno – pedagogiczną w szkole, posiadająca orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na zaburzone zachowania, uczniowie z ADHD, z niepowodzeniami szkolnymi, powtarzającymi po raz kolejny klasę, z autoagresją. Dobranie takiego składu grupy było świadomym i celowym wyborem, mającym na celu stymulowanie – poprzez działania uczniów zdolnych, motywowanie do wytrwałości w pracy, ośmielanie do kreatywnego myślenia – tych, którzy zostali w szkole objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną  .

Działania, które zostały podjęte w ramach projektu dotyczyły przygotowania inscenizacji bajki terapeutycznej    pt. „Zebra i tęcza” (liczne spotkania i próby) oraz dekoracji (warsztaty plastyczne), a także zaplanowano jeszcze inne, różnorodne formy pracy, takie jak: zajęcia na godzinach wychowawczych, dotyczące tolerancji i integracji, przełamywania barier i ograniczeń oraz rozmowy z grupą socjoterapeutyczną, klasą integracyjną i Parlamentem Uczniowskim naszej szkoły. Podstawą do wszystkich działań była bajka terapeutyczna pt. „Zebra i tęcza”, wybrana za względu na jej tematykę. Opowiada ona bowiem historię małej zebry, która pewnego pięknego ranka wybrała się na spacer, podczas którego nagle zasłabła, straciła siły i zaczęła gubić swoje pasy. Jest to niewątpliwie nawiązanie do wypadania włosów dzieciom chorym na nowotwory, które przeżywają ich utratę podczas chemioterapii. Następnie nasza bohaterka spotyka na swej drodze zajączka, który postanawia jej pomóc w dalszej wędrówce i w odnalezieniu domu. Razem spotykają słońce i chmurki, które spieszą im na ratunek, wskazując piękną tęczę, na którą zwierzątka wchodzą, aby nabrać sił. Tęcza symbolizuje nadzieję na poprawę losu małej zebry i utożsamia się z pięknym widokiem, który uspokaja, wycisza. Pomoc przyjaciół okazuje się nieoceniona i już po chwili zebra odzyskuje pasy, które są jeszcze piękniejsze niż poprzednio. W tym samym czasie rodzice zebry, po długich poszukiwaniach, odnajdują córkę i poznają przyjaciół swojego dziecka, jednocześnie wyrażają swój ból, dając córce do zrozumienia, że jej zagubienie było dla nich wielkim, traumatycznym przeżyciem. Nakazują zebrze posłuszeństwo, aby nigdy więcej nie oddalała się sama, wyrażając tym samym swoją troskę i tęsknotę za dzieckiem. Bajka oczywiście kończy się dobrze: zebra ogląda swoje pasy w lustrze, podziwiając ich urok, następnie zaprasza wszystkich do domu na wspólną zabawę i tance.

Od początku października 2012 r. miały miejsce spotkania, przygotowujące do przedstawienia tej bajki. Jej realizacja wymagała uzupełnienia tekstu opowieści. Jeden z uczniów poszerzył wersję  bajki o dodatkowych bohaterów, rozbudowano dialogi, wprowadzono nowe miejsca akcji. W trakcie pracy nad przedstawieniem część grupy, przy wsparciu opiekunów, opracowała podkład muzyczny, będący pewnego rodzaju ścieżką dźwiękową oraz ruch sceniczny. Istotnym punktem przygotowań było wykonanie scenografii, rekwizytów, dobór strojów, wybór podkładu muzycznego oraz choreografii. W związku z tym cała grupa brała udział w zajęciach plastycznych, prowadzonych w świetlicy przy Spółdzielni Mieszkaniowej. Uczniowie wykonali tęczę, chmurki i słońce. Po dłuższych poszukiwaniach udało się wypożyczyć stroje,  resztę młodzież wykonała własnym sumptem – dzięki pomocy rodziców. Dalsze działania wiązały się głównie z doskonaleniem warsztatu aktorskiego w czasie licznych prób, odbywających się na terenie szkoły.

Prawdziwym sprawdzianem umiejętności młodzieży był występ przed wymagającą publicznością, jaką były dzieci chore na nowotwory w Klinice Onkologii i Hematologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Gdańsku ( 21 listopada 2012 r.) Byliśmy w ciągłym kontakcie z pedagogiem specjalnym, która monitorowała nasze spotkanie. Wielkie skupienie i chęć idealnego wykonania przedstawienia, sprawiły, ze uczniowie wykonali bajkę bez zarzutu. W czasie jej trwania, reakcja chorych dzieci była entuzjastyczna, dzieci śmiały się, klaskały, śpiewały razem z aktorami. Taka atmosfera uskrzydliła wykonawców, którzy rozpoczęli wspólną zabawę, śpiewanie piosenek dla dzieci, wspólne tańce i zabawy. W tym samym czasie część uczniów rozdawała pacjentom maskotki i słodycze. Po skończonej zabawie grupa usłyszała słowa podziękowania od pacjentów oraz personelu szpitala, a następnie wszyscy otrzymali upominki, wykonane przez chore dzieci.

Po wizycie w Gdańsku grupa otrzymała propozycję występu w przedszkolu integracyjnym „Tęcza” w Szczecinku. Po spotkaniu z dziećmi pani dyrektor przedszkola zwróciła się z prośbą o pomoc w zabawach mikołajkowych, w czasie których 3 osoby z grupy gimnazjalistów wcieliły się w role św. Mikołaja. jego pomocnika i śnieżynki.

Dnia 5 grudnia w Gimnazjum nr 1 w Szczecinku została zorganizowana uroczystość, podsumowująca dotychczasowe działania grupy w ramach projektu ” Zebra w Mieście”, na którą zaproszeni zostali rodzice wszystkich uczniów, biorących udział w projekcie, , dyrekcja, grono pedagogiczne, a także dzieci ze świetlic opiekuńczo- wychowawczych „Tratwa”, „Koniczynka” i „Magdalenka” oraz sponsorzy naszego projektu i lokalne media.  Na zakończenie odbyło się bardzo ważne dla naszej młodzieży spotkanie z ich rodzicami, wraz z poczęstunkiem. Istotnym wydarzeniem tego wieczoru było nagranie wywiadu dla szczecineckich mediów.. Niespodziewanie dla wszystkich uczestników, ich działania w ramach projektu znalazły się wśród najważniejszych i najciekawszych wydarzeń roku 2012 w naszym mieście i regionie.

Z inicjatywy uczniów, uczestniczących w projekcie, w grudniu odbyła się wspólna Wigilia, podczas której opiekunowie, wraz z członkami grupy, dzielili się swoimi przeżyciami i refleksjami na temat projektu i jego efektów w życiu szkolnym i osobistym.

W pierwotnym zamyśle projekt „Zebra w mieście” miał ograniczyć się do zrealizowania bajki terapeutycznej i zaprezentowania jej przed chorymi dziećmi w gdańskim szpitalu. Jednak po wielu przemyśleniach i rozmowach na ten temat młodzież zainicjowała dalsze działania i po konsultacjach z opiekunami, uzyskali zgodę na kolejne przedsięwzięcia w ramach tego samego projektu. Wspólnie zaplanowaliśmy następne działania do realizacji w II semestrze 2013 roku – wizytę na oddziale dziecięcym szpitala św. Wojciecha w Szczecinie. W związku z tym, zaistniała potrzeba ponownego pozyskania środków finansowych od sponsorów, gdyż wielu uczestników nie było by w stanie pokryć kosztów wyjazdu. Bardzo szybko powstał pomysł pozyskania prezentów dla chorych dzieci w formie zabawek, pluszaków, gier planszowych, będących biletem wstępu na koncert charytatywny, zorganizowany w naszej szkole       17 stycznia 2013 r. Współwykonawcami były zaprzyjaźnione zespoły muzyczne, taneczne oraz soliści z miasta i okolic oraz uczestnicy projektu, prezentujący się w bajce „Zebra i tęcza”. Na koncert zaproszono dyrekcję, nauczycieli oraz uczniów naszego gimnazjum, a także przedstawicieli samorządów uczniowskich wszystkich szczecineckich szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.

Jeszcze innymi działaniami, związanymi z prezentacją bajki „Zebra i tęcza” było jej wystawienie w przedszkolu specjalnym „Miś”, w przedszkolu „Krasnoludek” oraz spotkanie w ośrodku terapii zajęciowej dla dorosłych osób niepełnosprawnych „Atut” w naszym mieście.

Najważniejszym celem tego projektu było przeciwdziałanie problemom przemocy i agresji w szkole, którym pedagodzy starają się zapobiegać na różne sposoby. Projekt „Zebra w mieście” okazał się dla jego uczestników alternatywą przeciwko złym nawykom, a „terapia dobrem” miała wymierne skutki w postaci wielu przemian w mentalności, przewartościowaniu, w pracy nad własnymi słabościami. Już na pierwszych spotkaniach dało się zauważyć dobry kontakt członków grupy, ujawniły się ich umiejętności komunikacyjne, mimo, że zdawałoby się, wielkiej przepaści, dzielącej rzeczywistości, w jakich funkcjonują na co dzień (uczniowie z wysoką średnią nauczania i ci z trudnościami w nauce). Liderzy grupy szczególną troską  objęli swoich kolegów z klasy integracyjnej, wśród których byli uczniowie wycofani emocjonalnie, z którymi na początku kontakt bywał bardzo utrudniony. Zadawali im wiele różnych pytań, na przykład  na temat ich zainteresowań czy planów, co przyniosło szybki efekt w postaci dialogu. Wiele radości i satysfakcji przyniosła obserwacja zachowań poszczególnych uczniów, które ewaluowały przez cały czas trwania projektu, a które zaowocowały większym poczuciem wartości, dostrzeganiem potrzeb innych (empatia), przekładaniem dobra innych nad własne.

Pomysł projektu „Zebra w mieście” okazał się dobrą bazą wyjściową do działań cyklicznych, podejmowanych w następnych latach. Dziś, z perspektywy kilku miesięcy, można mieć nadzieję, że idea projektu pozostanie, zmieniać się będą tylko autorzy działań i ich adresaci – z ogromną korzyścią dla każdej ze stron.

W tym roku szkolnym ruszamy z projektem terapeutyczno – wychowawczym o nazwie  „Ślimak”.

* Parlament Uczniowski – taką nazwą nosi w Gimnazjum nr 1 im. Zjednoczonej Europy w Szczecinku naczelny organ szkolnego samorządu uczniowskiego.

                    Alicja Berć

Autorka jest pedagogiem szkolnym w Gimnazjum nr 1 im. Zjednoczonej Europy w Szczecinku. Sprawozdanie z opisanego powyżej projektu przesłała  na ogłoszony przez redakcję miesięcznika „Głos Pedagogiczny” konkurs „Pedagoga Roku 2013”. Decyzją Kapituły Konkursu zajęła w nim III miejsce,

Z przyczyn obiektywnych nie mogła uczestniczyć w uroczystej gali wręczania tytułu i nagród, która miała miejsce podczas „VIII Ogólnopolski Kongres Pedagogów Szkolnych i Pracowników OPS”. Pamiątkową plakietkę i nagrody organizatorzy przesłali Pani Alicji Berć pocztą.