Dzisiaj udostępniamy pierwszą część opracowania (zalecając lekturę całości), które pochodzi z bloga Centrum Edukacji Obywatelskiej. Informacje i wskazówki do nauczycielskiej pracy tam zawarte uznaliśmy za bardzo przydatne w okresie budowania modelu szkoły, odpowiadającej na wyzwania przyszłości:

Współczesny świat, dynamicznie zmieniający się pod wpływem globalizacji, technologii, zmian klimatycznych i migracji, wymaga, by w szkole podejmowano nowe wątki. Edukacja globalna – rozumiana jako kształtowanie świadomości wpływu jednostki na globalne procesy i globalnych procesów na jednostkę – jest kluczowym elementem przygotowania uczniów i uczennic do odnalezienia się w świecie teraz i w przyszłości oraz odpowiedzialnego funkcjonowania w nim.

Nowoczesna szkoła powinna zatem:

-kształtować krytyczne myślenie,

-uwzględniać różne sposoby opowiadania o świecie

-oraz uwrażliwiać na wartość płynącą z umiejętności zadbania o swój dobrostan.

W „Europejskiej deklaracji w sprawie edukacji globalnej do 2050 roku” można między innymi przeczytać, że „edukacja globalna to edukacja, która umożliwia ludziom krytyczną refleksję nad światem i miejscem, które w nim zajmują”. Stąd potrzeba, by uważniej edukować w obszarze krytycznego myślenia. Dalej czytamy, że edukacja globalna ma na celu „przygotowanie odbiorców do stawiania czoła wyzwaniom dotyczącym całej ludzkości”. Oznacza to, że niezbędne jest zauważenie głosu grup dotychczas marginalizowanych. Równie istotne jest zadbanie o swoją wewnętrzną równowagę i zbalansowane funkcjonowanie w  świecie. Szacunek do świata powinien się zacząć od szacunku do samego i samej siebie.

Edukacja globalna a krytyczne myślenie

Krytyczne myślenie to jedna z fundamentalnych kompetencji XXI wieku. Jest niezbędna do tego, aby odnaleźć się w gąszczu informacji, które docierają do nas każdego dnia. Czym jest krytyczne myślenie? To między innymi umiejętność:

-analizy złożonych zjawisk,

-kwestionowania utartych schematów, w tym własnych założeń,

-oceniania wiarygodności informacji,

-odróżniania faktów od opinii,

-przewidywania konsekwencji.

Edukacja globalna stanowi idealne pole do rozwijania tych umiejętności, ponieważ wymaga od uczniów i uczennic konfrontacji ze złożonością współczesnych problemów, takich jak zmiana klimatu, konflikty zbrojne, nierówności społeczne czy migracje. Ważne jest, aby dawać młodym ludziom przestrzeń do wątpienia i mówienia „nie wiem”. Świat jest na tyle skomplikowany, że mamy prawo nie rozumieć wielu mechanizmów, zależności. Zaakceptowanie własnej niewiedzy i omylności jest podstawą do tego, aby z otwartą głową krytycznie myśleć o świecie. Ten artykuł odnosi się do niektórych z wymienionych aspektów krytycznego myślenia. Skupia się przy tym na znaczeniu zadawania pytań, kwestionowania utartych schematów, świadomości różnych narracji i tworzenia nowych opowieści o świecie.

W grudniu 2019 roku Olga Tokarczuk wygłosiła swoją mowę noblowską. Można w niej znaleźć szereg trafnych spostrzeżeń dotyczących zagubienia współczesnego człowieka wobec natłoku informacji i niesionych przez nich przekazów. Fragmenty tego odczytu ustalą kierunek dalszych rozważań podjętych w tym artykule na temat krytycznego myślenia, wiedzy o różnych narracjach oraz dobrostanie. Tokarczuk w swojej twórczości odznacza się uważnością i wnikliwością w opisywaniu kondycji współczesnego człowieka, również w ujęciu globalnym. Niech na chwilę stanie się naszą przewodniczką (wszystkie zacytowane w artykule wypowiedzi Olgi Tokarczuk pochodzą z przemowy noblowskiej tej pisarki).

„Wiedza może przytłaczać, a jej skomplikowanie i niejednoznaczność, powoduje powstawanie różnego rodzaju mechanizmów obronnych – od zaprzeczenia i wyparcia, aż po ucieczkę w proste zasady myślenia upraszczającego, ideologicznego, partyjnego”

Olga Tokarczuk.

Jeśli nie dajemy sobie zgody na niewiedzę, pędzimy w objęcia teorii spiskowych, które tłumaczą świat w sposób przejrzysty, możliwy do pojęcia przez osoby nieeksperckie. Mało kiedy zgodny z prawdą.

Mobilizujmy uczniów i uczennice do zadawania pytań i krytycznego spoglądania na źródła wiedzy. Na lekcjach warto organizować dyskusje i debaty, w których młodzież będzie argumentować swoje stanowiska w oparciu o fakty i analizy. Przykładem mogą być zajęcia z geografii, podczas których młodzi ludzie analizują skutki wycinki lasów deszczowych, uwzględniając perspektywę ekologów i ekolożek, lokalnych mieszkanek i mieszkańców oraz inwestorów i inwestorek.

Stawianie pytań leży w naturze człowieka

Krytyczne myślenie to umiejętność zadawania pytań. Co zrobić, aby nasi uczniowie i uczennice nie bali się błądzenia, wątpienia, dociekania? Istotne jest dostrzeganie wartości każdej wypowiedzi. Ośmielające młodzież może być zapewnienie ze strony nauczycieli i nauczycielek, że nie ma jednej prawidłowej odpowiedzi. Ogromne znaczenie ma to, jaka atmosfera panuje w klasie. Upewnijmy się, czy osoby uczestniczące w lekcji słuchają siebie nawzajem z życzliwością i szacunkiem.

Nie bójmy się stymulować myślenia u młodych ludzi poprzez zadawanie pytań trudnych, nieoczywistych. Zaczekajmy na reakcję i pozwólmy wybrzmieć dyskusji, która cudownie kształtuje myślenie. Wspaniale byłoby zachęcić młodzież do zadawania pytań, nieskrępowanego odkrywania swojej niewiedzy. Odczarujmy wizerunek szkoły, w której to nauczyciel lub nauczycielka zadaje pytanie, a uczeń lub uczennica ma znać odpowiedź. Bez dociekliwości nie ma mowy o pogłębionej analizie. Warto ćwiczyć to na lekcjach. Można skorzystać z materiałów opracowanych przez Centrum Edukacji Obywatelskiej:

-Scenariusz lekcji etyki oparty o metodę dociekań filozoficznych „Dlaczego przy wspólnym stole jest miejsce dla Każdego?”.

-Publikacja CEO „Ćwiczenia z myślenia. Jak krytycznie myśleć nie tylko  w szkole?” zawiera teksty teoretyczne dotyczące krytycznego myślenia oraz propozycje ćwiczeń do przeprowadzenia na lekcji.

[…]

Następnie omówione są następujące tematy:

> Uwikłani w narrację  […]

> Potrzebujemy nowych sposobów myślenia  […]

> Zmianę świata zacznijmy od dbania o siebie  […]

> Podsumowanie

Edukacja globalna w nowoczesnej szkole to nie tylko nauka o świecie, ale także o tym, jak mądrze w nim żyć. Rozwijanie krytycznego myślenia, uwzględnianie różnych narracji i dbanie o dobrostan uczniów i uczennic to fundamenty, na których można budować tę edukację.

Cały tekst „Edukacja globalna w nowoczesnej szkole”  –  TUTAJ 

Źródło: www.ceo.org.pl