Poszukując  wartościowego materiału do lektury na ten weekend trafiliśmy na stronę Ośrodka Rozwoju Edukacji, a tam, pod zakładką <Materiały do pobrania>,  na pierwszym miejscu, znaleźliśmy opracowanie Doroty Pintal – dyrektorki Szkoły Podstawowej nr 10 w Zamościu, konsultantki ds. zarządzania szkołą w projekcie „Lekcja:Enter”, zatytułowane „Ocenianie kształtujące. Od koncepcji do praktycznej realizacji w klasie zróżnicowanej” 

 

Poniżej zamieściliśmy Wstęp  oraz pierwszą część rozdziału 1.Ocenianie kształtujące jako koncepcja wspierająca uczenie się uczniów –  Po co oceniamy?.

 

Ale zachęcamy do zapoznania się z całym opracowaniem –w zakończeniu zamieściliśmy link do tego pliku:

 

 

 

[…]

 

Wstęp

 

Edukacja włączająca ma priorytetowe znaczenie w polityce oświatowej krajów członkowskich Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Ten sposób ujęcia kształcenia zapewnia wszystkim dzieciom i uczniom dostęp do edukacji jak najbliżej miejsca zamieszkania oraz uwzględnia ich indywidualne potrzeby i możliwości.

 

Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Edukacji i Nauki edukacja włączająca to:

 

„systemowe, wielowymiarowe i wielokierunkowe podejście do edukacji, nastawione na
dostosowanie wymagań edukacyjnych, warunków nauki i organizacji kształcenia do potrzeb i możliwości każdego ucznia, jako pełnoprawnego uczestnika procesu kształcenia”.

 

Celem takiego podejścia jest: „zwiększanie szans edukacyjnych wszystkich osób uczących się poprzez zapewnianie im warunków do rozwijania indywidualnego potencjału, tak by w przyszłości umożliwić im pełnię rozwoju osobistego na miarę swoich możliwości oraz pełne włączenie w życie społeczne”2.

 

Zgodnie z przyjętymi założeniami edukacja włączająca przyczynia się do rozwoju kompetencji społecznych wszystkich uczniów i budowania szkoły wspólnotowej. W środowisku włączającym uczniowie ze zróżnicowanymi potrzebami i możliwościami, w tym wynikającymi z niepełnosprawności, chorób przewlekłych i innych trudności, mają możliwość w naturalnych okolicznościach nawiązywać relacje i budować właściwe wzorce społeczne. Dla tych uczniów stała obecność w szkole wraz z pozostałymi rówieśnikami oznacza sposobność do usamodzielniania się, kształtowania postawy sprzyjającej podejmowaniu nowych wyzwań oraz wpływa na podniesienie jakości kształcenia wszystkich uczniów. Taka organizacja systemu oświaty przyczynia się również do zmniejszenia kosztów społecznych edukacji, gdyż inne formy kształcenia uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami, np. szkolnictwo specjalne, integracyjne, wymagają wysokich nakładów finansowych.

 

Podsumowując, edukacja włączająca jest koncepcją szkoły otwartej na zróżnicowane potrzeby wszystkich uczniów i zapewnienie wysokiej jakości kształcenia.

 

Przed przedszkolami i szkołami stoją zatem nowe wyzwania. Z jednej strony związane z przygotowaniem nauczycieli i specjalistów. Z drugiej strony dotyczące organizacji procesu edukacyjno-wychowawczego, w tym między innymi planowania pracy, formułowania celów edukacyjnych i wychowawczych, doboru metod i sposobów pracy, ewaluacji celów, a także oceniania.

 

Ocenianie to proces złożony, budzący w środowisku szkolnym ogromne emocje. Stowarzyszenie dO!Pamina Lab przeprowadziło wśród ponad 1000 uczniów różnych etapów edukacji badania mające na celu określenie trudności, z jakimi na co dzień w szkole mierzą się uczniowie, w tym także związanymi z ocenianiem. W publikacji Młodzi o szkole. Raport z badań zostały przedstawione wyniki tych sondaży.

 

Na pytanie, czy uczniowie boją się oceny – 58% uczniów odpowiedziało „zawsze” lub „często”, 17% wskazało, że boi się oceny „tylko czasami”, a 25% – „rzadko” lub „nigdy”. Na stwierdzenie: „Ocena jest dla mnie motywacją i pozytywną informacją zwrotną” – 59% badanych odpowiedziało, że „nigdy nie jest” lub „jest rzadko”, zaś 19% uważało, że „czasami motywuje”. Z kolei 75% uczniów wskazało, iż doświadczyło niesprawiedliwej oceny. Jako powody poczucia niesprawiedliwości 58,5% uczniów podało „niejasne kryterium oceny”, zaś 53%  –„brak sympatii ze strony nauczycieli”.

 

Wiele niepochlebnych opinii na temat oceniania zostało opisanych także w publikacji „Motywacja do nauki”. Są to takie opinie jak między innymi:

 

1)Oceny są dowodem na to, jak bardzo uczniowie angażują się w wyścig umiejętności.

 

2)Zdobywanie dobrych ocen staje się ważniejsze niż samo uczenie się.

 

3)Stopnie burzą relacje między uczniami a nauczycielami, są podłożem wielu konfliktów.

 

4)Ocenianie za pomocą stopni zachęca uczniów do oszukiwania, co spowodowane jest presją i chęcią dorównania innym.

 

5)Oceny szkolne są subiektywne.

 

 

Należy także zaznaczyć, że stopnie motywują uczniów dobrych, radzących sobie w szkole, odnoszących sukcesy. Tych uczniów, którzy radzą sobie słabiej, stopnie odstraszają i z całą pewnością nie zachęcają do nauki.

 

Jak zatem oceniać uczniów, aby uniknąć wszystkich pułapek związanych z tym procesem? Rozwiązaniem może być ocenianie kształtujące, nazywane też ocenianiem pomagającym się uczyć

 

1. Ocenianie kształtujące jako koncepcja wspierająca uczenie się uczniów

 

 

1.1. Po co oceniamy?

 

Odpowiedź na to pytanie znajduje się w przepisach prawa. Art. 44b ust. 5 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty5 mówi, że ocenianie osiągnięć edukacyjnych i zachowania ucznia odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego, które ma na celu:

 

1) Informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu
oraz o postępach w tym zakresie.

 

2) Udzielanie uczniowi pomocy w nauce poprzez przekazanie mu informacji o tym,
co zrobił dobrze i jak powinien się dalej uczyć.

 

3) Udzielanie wskazówek do samodzielnego planowania własnego rozwoju.

 

4) Motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu.

 

5) Dostarczanie rodzicom i nauczycielom informacji o postępach i trudnościach w nauce i zachowaniu ucznia oraz o szczególnych uzdolnieniach ucznia.

 

6) Umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-
-wychowawczej.

 

W tym miejscu pojawiają się pytania: Czy tradycyjna szkolna ocena, wyrażona stopniem w skali od 1 do 6, pozwala na osiąganie powyższych celów? Czy można stosować inne sposoby oceniania?

 

W art. 44i. ust. 5 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty6 znajduje się zapis mówiący, że w klasach I–III szkoły podstawowej oceny bieżące mogą być ocenami opisowymi, jeśli statut szkoły tak przewiduje. Natomiast począwszy od klasy IV szkoły podstawowej – oceny bieżące i śródroczne oceny klasyfikacyjne z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych są ustalane w sposób określony w statucie szkoły. Roczne oceny klasyfikacyjne ustalane są według skali od 1 do 6.

 

Uszczegółowienie dotyczące bieżącego oceniania zostało określone w Rozporządzeniu
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych7.

 

Treść § 12 wskazanego rozporządzenia brzmi: „Ocenianie bieżące z zajęć edukacyjnych ma na celu monitorowanie pracy ucznia oraz przekazywanie uczniowi informacji o jego osiągnięciach edukacyjnych pomagających w uczeniu się, poprzez wskazanie, co uczeń robi dobrze, co i jak wymaga poprawy oraz jak powinien dalej się uczyć”

 

Co zatem wynika z przepisów prawa?

1) W ocenianiu bieżącym nie ma obowiązku stawiania stopni w skali od 1 do 6.

2) Ocenianie ma pomagać uczniom w nauce i przybierać formę informacji zwrotnej,
wskazującej, co uczeń zrobił dobrze, co powinien poprawić, jak to zrobić oraz jak się
dalej uczyć.

3) O sposobie oceniania bieżącego decyduje szkoła (nauczyciele, uczniowie, rodzice),
a jego zasady określa się w statucie.

 

Podsumowując, przepisy prawa dopuszczają stosowanie w polskiej szkole różnych rodzajów oceniania, do których należą:

 

>ocena opisowa,

 

>stopnie w skali od 1 do 6,

 

>informacja zwrotna.

 

Ocenianie w ujęciu tradycyjnym skupia się na szukaniu błędów i jest najczęściej krytyką wykonanej pracy. W szerszym ujęciu ocenianie to proces wspierający uczniów w efektywnym uczeniu się. Proces, w którym nauczyciele analizują wykonaną przez ucznia pracę, przekazują informację o jej mocnych i słabych stronach oraz dają wskazówki, jak pracę poprawić. Uczeń w ramach tego procesu może jednocześnie sam ocenić, w jakim jest miejscu i co może jeszcze zrobić, aby skuteczniej się uczyć. Na tak szerokie pojmowanie oceniania pozwala koncepcja oceniania kształtującego.

 

Ocenianie kształtujące8 definiowane jest jako interakcja pomiędzy nauczycielem a uczniem, w której następuje pozyskiwanie informacji na temat przebiegu procesu uczenia się. Dzięki informacji otrzymywanej od ucznia nauczyciel może modyfikować swoje nauczanie, uczeń
zaś otrzymuje informację zwrotną pomagającą mu się uczyć.

 

Jacek Strzemieczny w przedmowie do publikacji Ocenianie kształtujące w praktyce9 wskazuje argumenty za stosowaniem oceniania kształtującego, takie jak m.in.:

 

1)Ocenianie kształtujące wpływa na zwiększenie aktywności i świadomości uczniów,
rozwija się u nich umiejętność uczenia się.

 

2)Ocenianie kształtujące wspiera uczniów mających trudności w nauce, pozwala na
wyrównywanie szans.

 

3)Ocenianie kształtujące motywuje uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami do
uczenia się.

 

4)Ocenianie kształtujące wpływa na zmianę relacji nauczyciel – uczeń, powoduje,
że stają po tej samej stronie, są partnerami w procesie uczenia się.

 

5)Uczniowie przejmują odpowiedzialność za swoją naukę, są bardziej samodzielni,
co ma istotny wpływ na kształtowanie młodych ludzi do pełnienia w przyszłości
określonych ról społecznych.

 

 

Ocenianie tradycyjne z wykorzystaniem stopni, nazywane też sumującym, takich korzyści nie daje.

 

Ocenianie tradycyjne jest zdarzeniem jednostkowym, stanowiącym podsumowanie pewnego etapu (danej partii materiału, działu itp.), natomiast ocenianie kształtujące to proces ciągły, umożliwiający bieżące monitorowanie postępów uczniów. Ocenianie tradycyjne służy sprawdzeniu wyniku uczenia, zaś ocenianie kształtujące pokazuje miejsce ucznia w procesie uczenia się. W ocenianiu tradycyjnym ważny jest końcowy stan osiągnięć, w ocenianiu kształtującym istotę procesu stanowi zbliżanie się do celu kształcenia. Jedną z zalet oceniania tradycyjnego jest ułatwienie opracowywania rankingów i danych statystycznych, zaś oceniania kształtującego – wspomaganie rozwoju ucznia.

 

Szczegółowe różnice pomiędzy ocenianiem tradycyjnym a ocenianiem kształtującym ukazuje poniższa tabela

 

 

[…]

 

 

 

Cala publikacja: Dorota Pintal „Ocenianie kształtujące. Od koncepcji do praktycznej realizacji w klasie zróżnicowanej”  –  TUTAJ