Tradycyjnie – co kilka dni zaglądamy na blog „Oś swiata”, aby wyłowić stamtąd tekst zamieszczony przez Danutę Sternę, który – po jego lekturze – uznamy za pomocny w nauczycielskich poszukiwania niestandardowych  sposobów organizowania skutecznych sposobów procesu dochodzenia uczniów – pod kierunkiem nauczycielki/la – do nowej wiedzy i kompetencji. Dziś  zamieszczamy, bez skrótów, tekst, który został tam zamieszczony wczoraj – 28 listopada 202 roku:

Rysunek: Danuta Sterna

PP – Przywoływanie i Podsumowanie

W nauczaniu bardzo ważny jest początek i koniec. Początek nadaje kierunek, a koniec uruchamia refleksję. W tym wpisie 14 praktycznych pomysłów na PP.

Początek – Przywoływanie

Pod przywoływaniem rozumiem uruchomienie wiedzy i umiejętności, które uczniowie już mają na dany temat. Na pewno uczniowie już coś wiedzą, z czymś im się temat kojarzy, do czegoś jest podobny. Zadaniem nauczyciela jest  – dowiedzieć się, co uczniowie już wiedzą. Potrzebne mu jest to do tego, aby zacząć temat w odpowiednim miejscu. Jeśli nabuduje nową wiedzę na wiedzy, którą uczniowie już mają, to łatwiej będzie im się uczyć. Właśnie w ten sposób pracuje mózg, że dokleja nowe do starego, wtedy nowe ma znacznie większe szanse być nauczone.

Weźmy przykład z mojej dziedziny, czyli – procenty. Załóżmy, że jest to dla uczniów nowy temat. Można zapytać ich, czy kiedykolwiek spotkali się z procentami i z czym one im się kojarzą. Na pewno uczniowie sobie coś przypomną i będzie można się do tego odwołać. Dodatkowa korzyść z przywoływania jest taka, że można już na początku zweryfikować mylne wyobrażenia uczniów. Na przykład w powyższym przykładzie, niektórzy uczniowie mogą uważać, że procent to jest 10 część liczby. Jeśli nauczyciel to odkryje, to będzie mógł zwrócić na to szczególną uwagę.

Przywoływanie można najpierw zrobić w parach, w ten sposób uczniowie powiedzą – z czym im się temat kojarzy i będę mieli okazję poszerzyć swoją wiedzę. Jednemu uczniowie procenty mogą kojarzyć się z obniżkami w sklepie, a innemu z procentową zawartością czegoś w czymś większym.

Można podzielić się potem skojarzeniami na forum klasy.

Dalszy ciąg przywoływania może polegać na zadaniu uczniom pytania kluczowego, takiego, które zachęci ich do poszukiwania na nie odpowiedzi. W przypadku procentów może to być np. pytanie – Czy jeśli zwiększymy cenę towaru o 15%, a potem obniżymy o 15%, to czy otrzymamy cenę pierwotną? A jeśli nie to czy będzie ona wyższa, czy niższa?

Można polecić uczniom zapisanie przewidywanej odpowiedzi na karteczce i przyklejenie jej na spodzie ławki. Pod koniec lekcji, gdy już odpowiemy sobie na to pytanie, uczniowie będą mogli sprawdzić czy mieli trafne przewidywania.

Podsumowanie – refleksja

Bez podsumowania wiedza bardzo szybko się ulatnia. Podsumowanie jest niezbędne – czego się nauczyłem!

Zapewnia ono uczniom możliwość powtórzenia i utrwalenia ostatnio poznanego materiału. Trzeba jednak urozmaicić sposób podejmowania refleksji, nie może to być stale pytanie – Czego się nauczyłeś? lub Czy osiągnąłeś cele lekcji?

Wraz z nauczycielami opracowałam pomoc dydaktyczną Pudełko refleksji, w którym przedstawiamy około 30 pomysłów na refleksję uczniowską. Pudełko  można zakupić w księgarni Centrum Edukacji Obywatelskiej.

Ważne jest wygospodarowanie czasu na podsumowanie. Nie można pytać uczniów o refleksję, gdy na przykład pakują plecaki.

W dalszej części przedstawiam 14 pomysłów na przywoływanie i podsumowanie, które proponuje Andrew Boryga w swoim artykule na portalu Edutopia.

Przywoływania

1.Szybka powtórka: poproś uczniów, aby w parach, podsumowali czego się do tej pory nauczycieli, a następnie zaprezentowali to większej grupie.

2.Przynęta: uczniowie mają rozwiązać quiz typu prawda/fałsz.

3.Haczyki informacyjne: mogą to być teksty, krótkie filmy, klipy z podcastów, nagłówki wiadomości, zdjęcia lub prowokujący cytat. Pytanie do uczniów – Jak to jest powiązane z nowym proponowanym tematem.

4.Zestawienia słownictwa: przygotowanie dla uczniów zestawu kluczowych terminów związanych z nowym tematem. Poproszenie ich, aby o dowolnie posortowali słowa w kategorie słów. W księgarni CEO można zakupić heksy, które pomagają w ustaleniu połączeń między pojęciami.

To ćwiczenie, pozwala nauczycielom przekazać „najważniejsze” terminy, które będą uczniowie musieli znać, ale także pomaga uczniom ustalić powiązania między terminami, które okażą się przydatne w przyszłości.

5.Quizy wstępne: są to quizy proponowane na wstępie i z zapewnieniem braku ich oceniania. Zmniejsza to niepokój i pozwala uczniom skoncentrować się na przypominaniu sobie informacji.

Sprawdzanie uczniów z materiału, zanim się go nauczą, brzmi dziwnie,  jednak badania pokazują, że wstępne testowanie uczniów jest zaskakująco skuteczne. Według badania z 2021 r. uczniowie, którzy przystąpili do testu wstępnego, w teście podsumowującym osiągnęli lepsze o 49% wyniki niż ich rówieśnicy uczący się tradycyjnie. Badacze doszli do wniosku, że błędy popełniane przez uczniów podczas testów wstępnych okazują się przydatne do motywowania ich do poszukiwania prawidłowych odpowiedzi.

6.Zrzuty: Przeznaczenie minuty lub dwóch na zapisanie przez uczniów wszystkiego, co wiedzą – lub myślą, że wiedzą – na konkretny temat, to proste i elastyczne narzędzie do przywoływania. Można także zastosować to podejście, aby utrzymać w dłuższej perspektywie materiał, którego się ostatnio nauczyli. Następnie uczniowie mogą omówić swoje zapisy w grupach, zidentyfikować luki, podobieństwa i różnice.

Podsumowanie

1.Oceń naukę lub lekcję: Poproszenie uczniów, aby ocenili w skali od 1 do 10, jak dobrze zrozumieli lekcję tego dnia. Jeśli na przykład ich ocena wynosi 6 lub więcej, można poprosić o zapisanie przez nich trzech kluczowych rzeczy, których się nauczyli. Jeśli wynik jest niski, to można poprosić o krótkie wyjaśnienie, co nie jest jasne i czego jeszcze potrzebują.

2.Podsumowanie w 20 słowach: Uczniowie proszeni są o napisanie zwięzłego podsumowania w 20 słowach.To ćwiczenie wymaga od uczniów przypomnienia sobie, czego się nauczyli i określenia tego w skondensowanej formie.

3.Jasne czy mętne: Poproszenie uczniów, aby określili, co jest jasne w tym, czego się nauczyli (co rozumieją), a co jest niejasne (czego nie rozumieją).

4.Zmierz wiedzę: Nauczyciel rysuje na podłodze wykres z zamoczonymi poziomami: jestem zdezorientowany, w większości rozumiem, całkowicie rozumiem. Uczniowie proszeni są o ustawienia się na odpowiednim poziomie.

Inna wersja to zastosowanie techniki świateł drogowych. Nauczyciel prosi, aby uczniowie na karteczkach samoprzylepnych w trzech kolorach zapisali swoje imiona i na zielonej karteczce zapisali jedną rzecz której się nauczyli, na żółtej jedną co do której mają pytanie, i na czerwonej jedną, której nie rozumieją. Zebrane karteczki dają nauczycielowi informację, które tematy wymagają ponownego omówienia.

5.Nagłówki: Poproszenie uczniów, aby podsumowali to, czego nauczyli się tego dnia, w formie nagłówka w gazecie. Uczniowie mogą pracować w parach lub wykonać ćwiczenie wspólnie w całej klasie.

6.Kamień, papier, nożyczki: Uczniowie proszeni są o zanotowanie:

>Kamień – najtrudniejsza do zrozumienia część lekcji

>Papier – główną ideę tego, czego nauczyli

>Nożyczki – niektóre mniej ważne szczegóły, których nauczyli się tego dnia

7.Przetestuj inną klasę: Uczniowie wymyślają test dla innej klasy z danego tematu. Badania sugerują, że poproszenie uczniów o zadawanie dobrych pytań na temat tego, czego się uczą, może promować głębsze zaangażowanie w treść, a także lepsze zapamiętywanie.

8.Plaża: nauczyciel pisze na piłce różne pytania. Może to być np.: Jakiej jednej rzeczy nauczyłeś się podczas dzisiejszej lekcji?” lub Co było trudne w dzisiejszej lekcji?. Gdy piłka jest przekazywana w klasie uczeń, który ją łapie odpowiada na pytanie, które przeczyta. Odpowiedzi mogą pomóc w wywołaniu dyskusji na temat lekcji.

Źródło: www.osswiata.ceo.org.pl/