Dzisiaj postanowiłem podjąć jeden z wątków, który w tym miesiącu pojawiał się w przestrzeni medialnej, a który ma dwie odmienne wersje przedstawianych tam konkluzji – wątek samooceny stopnia zadowolenia z uprawiania zawodu przez nauczycielki i nauczycieli, pracujących w polskich szkołach.

Oto przykłady prezentowania „czarnej” wizji samopoczucia polskich nauczycieli

1 kwietnia 2023

Dziennik Gazeta Prawna – „Wypalenie zawodowe nauczycieli. Nasze dzieci uczą osoby wyczerpane, z poczuciem braku sensu swojej pracy”

 „DGP dotarł do ogólnopolskiego badania dobrostanu zawodowego nauczycieli, w którym zdiagnozowano, jak osoby uczące w placówkach oświatowych czują się w pracy. […] Ankietowani wskazywali, że najwyższy poziom złego samopoczucia dotyczy objawu wypalenia zawodowego, jakim jest wyczerpanie, a w dalszej kolejności poczucie braku sensu własnej pracy. Średni poziom tych składników badania wynosi odpowiednio – 67,5 proc. i 57,3 proc.”

4 kwietnia 2023

 Portal „Strefa Edukacji” – „Wyczerpani, z negatywnymi emocjami i zaangażowani w pracy. Tacy SA polscy nauczyciela. Najnowsze badania na temat  dobrostanu pedagogów”

„Polscy nauczyciele czują się wyczerpani, towarzyszą im negatywne emocje i mają poczucie braku sensu w pracy. Z drugiej strony jest to grupa wysoko zaangażowana, a osoby będące nauczycielami potrafią czerpać pozytywne emocje z wykonywanego zawodu. Taki obraz polskich pedagogów wyłania się z Ogólnopolskiego Badania Dobrostanu Zawodowego Nauczycieli 2023.”

5 maja 2023

Portal Samorządowy – Edukacja – „Negatywne emocje niszczące polskich nauczycieli”

„53 proc. nauczycieli odczuwa negatywne emocje w pracy, 35 proc. stres, a ok. 37 proc. nie widzi w niej sensu, mimo że ponad 92 proc. angażuje się w tę pracę – taki obraz polskiego nauczyciela wyłania się z raportu Librusa.”

Wszystkie te publikacje oparte są o jedno źródło: o raport z ogólnopolskiego badania dobrostanu zawodowego nauczycieli, przeprowadzonego pod naukowym kierunkiem dr Mateusza Paligi, wykładowcy akademickiego Instytutu Psychologii Uniwersytetu Śląskiego, a firmowanego  przez platformę Librus. Zostało ono  przeprowadzone w lutym i marcu 2023 r. na grupie 7100 nauczycielek i nauczycieli.

Jednak nie jest to jedyny obraz środowiska nauczycielskiego, prezentowany także w oparciu o badania. Mam na myśli zaprezentowane wczoraj na OE raport badania przeprowadzonego przez Fundację Orange, zatytułowany „Między pasją a zawodem. Raport o statusie nauczycielek i nauczycieli w Polsce 2021”. Jeśli czytaliście ten tekst , to wiecie, że udokumentowano tam odmienny obraz samooceny swojego funkcjonowania przez badanych:

„78% nauczycieli czuje satysfakcję z wykonywanej pracy. Takiemu samemu odsetkowi nauczycieli towarzyszą w pracy pozytywne emocje. Tylko 25% z nich deklaruje, że dziś zdecydowaliby się na wybór innego zawodu.”

Na tym tle ciekawa jest informacja, jaką zawarł na swoim blogu prof. Bogusław Śliwerski, gdzie podzielił się swoimi refleksjami o Raporcie PIRLS  „Międzynarodowe Badanie Postępów Biegłości w Czytaniu”. Przytoczył on tam takie, zaczerpnięte z tegoż raportu, dane:

„Jeszcze gorzej jest z poziomem poczucia braku satysfakcji z pracy zawodowej. To oznacza, że w ciągu pięciu lat znacząco wzrósł z 11 proc. do 19 proc. odsetek nauczycieli wskazujących na poczucie braku sensu wykonywania pracy.”

Ale ja wolę w tym miejscu przywołać – z tego samego źródła – inną informację:

„Prawie wszyscy czwartoklasiści w Polsce (96%) są uczeni języka polskiego przez nauczycieli, którzy deklarowali, że bardzo często lub często czują, że lubią swoją pracę.

Trochę niższe – choć nadal wysokie i dotyczące większości uczniów – są odsetki w odniesieniu do odczuwania przez nauczycieli, że ich zawód jest inspirujący, poczucia zadowolenia ze swojego zawodu, a także poczucia sensu i celu pracy (odpowiednio – 87%, 86% i 81%).”

Zastanawiacie się zapewne ku jakiej konkluzji dążę, zamieniając formułę felietonu w esej. Otóż, świadomie  to czyniąc, pragnę zilustrować tymi przykładami moja tezę/hipotezę, że nawet w formule badań wykonywanych z zastosowaniem metodologii naukowych badań sondażowych, prowadzonych w zbliżonym okresie czasu, na tej samej kategorii respondentów, można otrzymać bardzo odmienne wyniki.

Wszystko zależy od świadomej, (bądź podświadomej) hipotezy, przyjętej na początku przez podmiot inicjujący takie badanie. Jeśli taką hipotezą jest twierdzenie, ze polscy nauczyciele są „nieszczęsną kategorią zawodową, będącą ofiarą prześladowań przez okropną władzę centralną” – to mamy wyniki takie jak otrzymano w badaniu Librusa. Jeśli zaś autorom i organizatorom badania przyświeca założenie, iż po prostu chcą dowiedzieć się „jak jest naprawdę”, to wyniki takiego badania są takie, jak w przypadku badania przeprowadzonego przez Fundację Orange.

I co ciekawe – wyniki tego sondażu w zasadzie potwierdziły międzynarodowe badania PIRLS.

No, chyba, że ktoś uważa, że Fundacja Orange jest cichym kolaborantem władzy, a badania PIRLS nie są obiektywne, bo odbywały się pod auspicjami Instytutu Badań Edukacyjnych….

Włodzisław Kuzitowicz