Foto: www.bip.brpo.gov.pl

Dr hab. Marcin Wiącek, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Zakładu Praw Człowieka w Instytucie Nauk Prawno-Administracyjnych Wydziału Prawa i Administracji  UW

Na stronie Rzecznika Praw Obywatelskich zamieszczono w miniony piątek (18 listopada 2022 r.)  informację o piśmie, jakie RPO Marcin Wiącek skierował do Marszałka Senatu Tomasza Grodzkiego w sprawie uchwalonej przez Sejm 4 listopada przez Sejm ustawy o zmianach w prawie oświatowym, zwanej „Lex Czarnek” Poniżej zamieszczamy fragmenty tego tekstu, a także linki do jego pełnej wersji oraz do pisma RPO do Marszalka Senatu:

Nowelizacja Prawa oświatowego. Uwagi Marcina Wiącka dla Senatu

[…]

4 listopada 2022 r. Sejm uchwalił nowelizację Prawa oświatowego  i niektórych innych ustaw. Stojąc na straży praw i wolności, na podstawie wniosków obywateli, rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek przedstawia uwagi do ustawy marszałkowi Senatu Tomaszowi Grodzkiemu.

Weto prezydenta do poprzedniej ustawy  

Ustawa przewiduje m.in. rozszerzenie kompetencji kuratorów oświaty oraz specjalistycznych jednostek nadzoru. Było to już przedmiotem interwencji Rzecznika w trakcie procedowania projektu nowelizacji Prawa oświatowego w 2021 r. RPO zwracał wówczas uwagę na ryzyko ograniczenia samorządności i naruszenia zasady decentralizacji władzy publicznej, wynikającej z art. 15 i art. 166 Konstytucji, a także zasady pomocniczości z preambuły Konstytucji. Przedstawił także uwagi dotyczące wpływu proponowanych zmian na realizację prawa do nauki (art. 70 Konstytucji) oraz prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48 Konstytucji). […]

Ustawa przyjęta 4 listopada 2022 r. zawiera rozwiązania, które mogą być korzystne dla systemu oświaty (m. in. postulowane wcześniej przez RPO określenie warunków likwidacji szkoły). Jednocześnie ustawodawca ponownie wprowadza zmiany, które zostały negatywnie ocenione i które mogą również budzić wątpliwości z punktu widzenia ochrony praw i wolności.

Współpraca organizacji ze szkołami

Warunkiem współpracy szkoły ze stowarzyszeniem lub organizacją (których celem statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły), ma być obecnie długotrwała procedura, która zakłada m. in. wydanie przez radę szkoły lub placówki i radę rodziców opinii po konsultacjach z rodzicami.[…]

Przepisy przewidują zatem długotrwały proces akceptacji współpracy edukacyjnej szkoły ze stowarzyszeniem. Jeśli w jego trakcie rodzice lub uczniowie pełnoletni wyrażą zainteresowanie zajęciami o wskazanej tematyce, kurator oświaty będzie miał prawo zakazać realizacji danej działalności edukacyjnej stowarzyszenia lub organizacji w szkole. […]

Niepewność co do efektu działań, w połączeniu z nakładem pracy i długością procedur, może zniechęcać szkoły do podejmowania inicjatywy w zakresie organizowania zajęć pozalekcyjnych. Może to prowadzić do zubożenia oferty edukacyjnej polskich szkół, a także do zahamowania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

A ogromna jest wartość pracy organizacji edukacyjnych, które wielokrotnie odpowiadały na potrzeby młodzieży (udzielanie pomocy psychologicznej, rozwijanie zainteresowań, prowadzenie edukacji w obszarach szczególnie ważnych dla młodych ludzi, reagowanie na zagrożenia, promowanie wolontariatu). W ostatnich miesiącach pomoc organizacji społecznych uczniom i uczennicom z Ukrainy oraz innych państw stanowiła ważne i cenne uzupełnienie działań państwa. szkół

Nadzór kuratora

Wymóg uzyskania pozytywnej opinii kuratora oświaty dotyczy także wielu innych aspektów funkcjonowania jednostek systemu oświaty. Organ sprawujący nadzór pedagogiczny ma wypowiedzieć się na temat powołania przez organ prowadzący na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki osoby niebędącej nauczycielem, powierzenia stanowiska dyrektora w przypadku nierozstrzygnięcia konkursu, powierzenia stanowiska dyrektora szkoły lub placówki na okres krótszy niż 5 lat, odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia oraz połączenia prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego lub placówek w zespół lub włączenie do zespołu szkoły.

Pojawia się wątpliwość, czy wszystkie te czynności mieszczą się w granicach nadzoru pedagogicznego. […]

Edukacja domowa 

Do Rzecznika wpłynęły liczne wnioski obywateli zaniepokojonych zmianami zasad prowadzenia edukacji domowej. Choć autorzy projektu wycofali najbardziej kontrowersyjne propozycje, nadal zgłaszane są obawy, że nowe przepisy utrudnią obywatelom korzystanie z tej formy nauki. Zmiany dotyczą terminu składania wniosku o wydanie przez dyrektora zezwolenia na spełnianie obowiązku szkolnego albo obowiązku nauki poza szkołą (od 1 lipca do 21 września), ograniczenia wyboru szkoły do terenu województwa, w którym mieszka dziecko, lub województwa sąsiadującego, przeprowadzania egzaminów klasyfikacyjnych w szkole (zamiast w sposób zdalny).

Rodzice i opiekunowie, a także sami uczniowie i uczennice podkreślają korzyści edukacji domowej, takie jak poprawa zdrowia psychicznego oraz większe możliwości osobistego rozwoju. Zwracają uwagę na należną rodzicom wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne, a także prawo obywateli i instytucji zakładania różnych szkół.

Rzecznik dostrzega potrzebę zapobiegania nieprawidłowościom związanym z organizacją edukacji domowej, w tym dopracowania zasad przyznawania dotacji oświatowych wyspecjalizowanym podmiotom.

Postulaty zgłaszane przez organy prowadzące szkoły, ponoszące koszty takiego kształcenia oraz odpowiedzialność za jakość edukacji mieszkańców, powinny być potraktowane z pełną uwagą.

Ogólna ocena 

Elementem przyzwoitej legislacji jest zachowanie właściwego trybu pracy nad ustawą. Jeżeli regulacje mają znaczący wpływ na liczne podmioty, konieczne jest przeprowadzenie szerokich konsultacji społecznych.

Wobec silnego sprzeciwu licznych grup społecznych ustawodawca powinien dołożyć wszelkich starań, aby przekonać społeczeństwo o słuszności proponowanych rozwiązań.

Rzecznik z przykrością stwierdza, że w przypadku ustawy z  4 listopada 2022 r. warunek ten nie został spełniony w wystarczającym stopniu.

RPO zwraca się do Marszałka Senatu o wzięcie tej opinii pod uwagę przez Izbę w toku prac.

Cały tekst „Nowelizacja Prawa oświatowego. Uwagi Marcina Wiącka dla Senatu”  –  TUTAJ

Pismo RPO Marcina Wiącka do Marszałka Senatu Tomasza Grodzkiego  –  TUTAJ

x           x          x

Jutro w Senacie odbędzie się wysłuchanie społeczne. Udział w nim zapowiedziały organizacje pozarządowe, którym zmiany przygotowane przez posłów PiS mogą ograniczyć możliwość współpracy ze szkołami. Więcej na ten temat na stronie „Dziennik Gazeta Prawna”  –  TUTAJ

Hasło do Googl

64tDkXzhRJGRD3P